Economische ontwikkeling

Verwachte economische groei in 2023 lager dan jaren ervoor 

De voorlopige economische groeicijfers van de provincie Utrecht voor 2021 en 2022 laten 4,2% respectievelijk 4,0% groei zien. Daarmee ligt de groei net iets onder het landelijk gemiddelde, maar wel op het niveau van voor 2020.  

De Nederlandsche Bank verwacht dat de economie in heel Nederland in 2023 stabiliseert en met 0,8% groeit. Daarna trekt de groei verder aan en is de verwachting dat 2024 een toename laat zien van 1,6%. Het Centraal Plan Bureau (CPB) neemt in haar Centraal Economisch Plan van maart dit jaar een prognose van de groei op voor 2023 van 1,6% en voor 2024 1,4%. De onzekerheid rond de raming blijft echter groot. In het strenge winter scenario van het CPB is de verwachte groei voor 2024 1,4%. Het CBS geeft aan dat er het eerste kwartaal van 2023 een krimp is van 0,7% ten opzichte van het laatste kwartaal van 2022. Tegelijkertijd is dat een groei van 1,9 % ten opzichte van het eerste kwartaal van 2022. 

RaboResearch heeft in december vorig jaar regionale voorspellingen gemaakt. Zij gaat voor 2023 jaar uit van 0,6% groei voor heel Nederland. De grootste groei wordt dit jaar voor de regio’s Brainport Eindhoven en Groot-Amsterdam verwacht. De verwachting is dat de provincie Utrecht iets harder groeit dan het landelijke gemiddelde. Onze provincie profiteert van een relatief grote ICT-sector en zakelijke dienstverlening; sectoren die volgend jaar naar verwachting het hardst groeien. Bedrijven investeren namelijk in automatisering en digitalisering als oplossing voor de arbeidsmarktkrapte. De vraag naar zakelijke diensten neemt toe door toenemende wet- en regelgeving, bijvoorbeeld op het gebied van duurzaamheid.  

Bronnen:  www.dnb.nl, CPB, www.cbs.nl, Rabobank

Utrecht is de meest competitieve regio van Europa 

Volgens de Europese Commissie is de regio Utrecht in 2022 het meest competitief van heel Europa en heeft daarmee de grootste concurrentiekracht. De Europese Commissie vergeleek alle 234 Europese regio’s op bijna zeventig indicatoren voor het vestigingsklimaat zoals macro-economische stabiliteit, infrastructurele voorzieningen, onderwijskwaliteit en arbeidsmarkt. Op twee van die zeventig indicatoren scoort Utrecht het hoogst: op opleidingsniveau en innovatie. Over alle zeventig onderdelen gemeten is Utrecht gemiddeld het sterkst. Naast de regio Utrecht staan vier andere Nederlandse regio’s in de top 10. Dit zijn Zuid-Holland, Noord-Brabant, Amsterdam en omgeving en Gelderland. De regio Utrecht heeft altijd in de top 3 gestaan en was in 2010 en 2013 ook op de eerste plek te vinden.  

Bronnen: Europese Commissie, RTV Utrecht

Ontwikkeling in aantal en soort werkenden 

In bovenstaande grafiek is te zien dat het totaal aan werkende personen toeneemt sinds 2014, tot 9,5 miljoen in 2022. Ook is te zien dat het absolute aantal werkenden met een vaste arbeidsrelatie de laatste jaren toeneemt. Het relatieve aandeel werknemers met een vaste arbeidsrelatie ten opzichte van alle werkenden schommelt echter. Dit daalde eerst van 56% in 2013 naar 53% in 2017, daarna steeg het naar 57% in 2020 en 2021 en daalde vervolgens in 2022 weer naar 56%. 

Onderstaande grafiek laat gedetailleerd zien hoe de verschillende groepen werkenden in de afgelopen acht jaar gegroeid of afgenomen zijn ten opzichte van een jaar eerder.  

Van 2015 tot en met 2017 zien we vooral een stijging van het aantal werknemers met een flexibele arbeidsrelatie. Van 2018 tot en met 2021 is het vooral het aantal personen met een vaste arbeidsrelatie dat groeit. In 2022 zien we dat de groei grotendeels bij werknemers met een flexcontract én zzp’ers zit. Ook is duidelijk het effect van de coronamaatregelen te zien, een forse daling van het aantal mensen met een flexcontract in 2020.

Krapte op de arbeidsmarkt blijft 

In het eerste kwartaal van 2023 is de werkloosheid in Nederland licht afgenomen en het aantal banen opnieuw toegenomen. Er waren 2 duizend werklozen minder dan een kwartaal eerder en er kwamen 63 duizend banen bij. Het aantal openstaande vacatures bleef gelijk. Daarmee blijft de spanning op de arbeidsmarkt hoog. Tegenover elke 100 werklozen stonden in het eerste kwartaal 122 vacatures. 

Net als in voorgaande kwartalen stonden de meeste vacatures open in de handel, de zakelijke dienstverlening en de zorg. Gezamenlijk zijn deze drie bedrijfstakken goed voor de helft van alle openstaande vacatures. 

Het UWV houdt per arbeidsmarktregio het verloop van de vacatures en de geregistreerde werkzoekenden bij en berekent de spanningsindicator daarvoor. De gemeenten van de provincie Utrecht horen bij de arbeidsmarktregio’s Groot-Amsterdam, Gooi en Vechtstreek, Amersfoort, Midden-Utrecht, FoodValley en Gorinchem. In de dashboards van het UWV zijn de vacatures per arbeidsmarktregio te volgen en de geregistreerd werkzoekenden per gemeente. In januari 2023 is het aantal geregistreerde werkzoekenden voor de hele provincie Utrecht 64.456, een stijging van ruim 100 ten opzichte van de maand ervoor, maar een daling van ruim 4.800 ten opzichte van een jaar geleden. 

Bronnen: CBS, UWV

Arbeidsmarktprognose UWV: de banengroei in 2023 (1,4%) en 2024 (0,5%) is lager dan in 2022 en 2021

Door de lagere economische groei en de aanhoudende personeelskrapte staat de arbeidsmarkt onder druk. De verwachtingen verschillen per sector. Sectoren die het goed blijven doen zijn vooral informatie en communicatie, zorg en welzijn en zakelijke diensten. Voor de industrie, de bouwnijverheid en de landbouw zijn de vooruitzichten minder positief. De sectoren die het goed blijven doen behoren in de provincie Utrecht al tot de grotere sectoren. Van de sectoren met minder positieve verwachtingen behoren de industrie en de bouw tot de middengroep wat betreft omvang en is de landbouw met 1% van het aantal banen nu reeds een van de kleinere sectoren. 

Het UWV verwacht voor heel Nederland de hoogste aantallen nieuwe vacatures in de detailhandel, zorg en welzijn en horeca. Het is gebruikelijk dat er veel vacatures ontstaan in de detailhandel en de horeca. In deze sectoren werken veel jongeren in bijbanen. Vaak gedurende korte tijd waardoor er ook snel weer nieuwe vacatures ontstaan. De sector zorg en welzijn heeft vooral veel vacatures omdat het een grote sector is. UWV heeft voor alle 35 arbeidsmarktregio’s prognoses laten maken van het aantal werknemersbanen. De gemeenten van de provincie Utrecht maken deel uit van 6 verschillende arbeidsmarktregio’s.  

Bron: UWV

Provincie Utrecht op vierde plek private research & development intensiteit (2019)

Stijging R&D uitgaven Nederland met half miljard in 2020  

Bedrijven, instellingen en het hoger onderwijs gaven in 2020 bijna 18,4 miljard euro uit aan research en development (R&D) met eigen en ingeleend personeel. Dit is een stijging van ruim een half miljard euro ten opzichte van 2019. Research en development staat volgens de definitie van het CBS voor het systematisch verrichten van creatief werk dat is gericht op het uitbreiden en gebruiken van kennis voor het ontwerpen van nieuwe toepassingen. In fundamenteel onderzoek staat kennisvergroting centraal (‘research’). Bij toegepast onderzoek worden ideeën verder ontwikkeld tot een prototype van nieuwe of sterk verbeterde processen en producten (‘development’).  

Nederlands R&D uitgaven bijna gelijk aan gemiddelde van Europese Unie  

Door de R&D-uitgaven af te zetten tegen het bruto binnenlands product (bbp) kan de R&D-intensiteit worden berekend. Deze kwam voor heel Nederland in 2020 uit op 2,29%, dicht bij het gemiddelde van de Europese Unie (2,32%). Er kan onderscheid gemaakt worden tussen private R&D-uitgaven en overige R&D uitgaven. Private R&D-uitgaven zijn uitgaven aan R&D van de bedrijvensector. Hiertoe behoren niet de uitgaven aan R&D van het hoger onderwijs, publieke researchinstellingen, private non-profit organisaties en de overheid. Deze vallen in de categorie ‘overig’.  

Noord-Brabant koploper binnen Nederland, Utrecht op vierde plaats  

Voor 2019 zijn ook cijfers naar provincie beschikbaar. Private R&D-uitgaven zijn in dat jaar, afgezet tegen het bruto regionaal product, het hoogst in Noord-Brabant, met een intensiteit van 3,18%. Overijssel en Gelderland staan op een tweede en derde plek met respectievelijk 1,35% en 1,34%. Utrecht staat op een vierde plek (samen met de provincie Limburg) met 1,20%.