Commercieel vastgoed

Stijging aantal fysieke winkelvestigingen 

Op 1 januari 2022 zijn er in heel Nederland 655 winkels méér dan een jaar eerder. Het is voor het eerst sinds 2010 dat er weer sprake is van een groei. Vooral het aantal winkels in de voedingssector nam toe (+4%), het aantal boekwinkels daalde het sterkst (-8%). Onderstaande tabel geeft een overzicht van de groei en afname van alle soorten winkels.

Voor de provincie Utrecht geldt dat er relatief de meeste winkels zijn bijgekomen in Renswoude (+15,8%) en Montfoort (+14,6%). Krimp in het aantal fysieke winkels vond vooral plaats in Lopik (-8,8%) en Nieuwegein (-6,4%). 

Bron: Voor het eerst sinds jaren weer meer winkels (cbs.nl) 

Al voor de coronacrisis ingeschat: huidige kantorenvoorraad ruim voldoende tot 2050

De leegstand van kantoren in heel Nederland is volgens het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) voor een belangrijk deel het gevolg van divergentie tussen de markt van kantoorgebruikers en die van kantoorbeleggers. Op de gebruikersmarkt is vanaf ongeveer het jaar 2000 het kantoorgebruik achtergebleven bij de groei van de kantorenvoorraad. Ook op de middellange (2030) en lange (2050) termijn valt niet te verwachten dat de kantoorbehoefte in Nederland de omvang van de huidige voorraad overstijgt, een conclusie die door het inmiddels toegenomen thuiswerken zal worden versterkt. Zelfs wanneer wordt uitgegaan van een sterke economische groei, bedraagt de kantoorbehoefte in 2050 ongeveer 48 miljoen vierkante meter. Dat is 95% van de omvang van de  kantorenvoorraad uit 2017.

Bron: PBL (2017); Divergentie op de kantorenmarkt. Een onderzoek naar uitblijvend markt.

Utrechtse regio: meer vraag naar informele werklocaties en dynamische bedrijfsomgeving

 Onderzoek uit 2017 laat zien dat er zich binnen de provincie twee belangrijke ontwikkelingen voordoen als het gaat om werklocaties. Ten eerste wordt in toenemende mate gewerkt (door zelfstandigen en werknemers) op informele werklocaties. Deze horen niet tot een bedrijventerrein of kantorenpark. Ten tweede is het aanbod van kantoren en bedrijfsruimten, en de daarmee gepaard gaande structurele leegstand, nog steeds op hoog niveau. Wel lijkt de kantorenmarkt in Utrecht zich net als in Amsterdam, als eerste in Nederland te herstellen. Overigens stellen de onderzoekers dat de trend van toenemende werkgelegenheid op informele werklocaties in de regio zijn grenzen nog niet bereikt heeft.

Net als in de afgelopen jaren zullen logistiek en industrie belangrijke sectoren blijven in de toekomst. De groei van e-commerce, smart logistics en uitbesteding aan gespecialiseerde bedrijven zorgt dan ook voor een grote ruimtevraag. Daarbij daalt de gemiddelde bedrijfsgrootte terwijl de bedrijven steeds meer internationaal opereren. Daarnaast wordt samenwerken en open innovatie steeds belangrijker voor bedrijven waardoor fysieke clustering en nabijheid steeds vaker voorkomt. Hoewel het overgrote deel van de bedrijven nog steeds op zoek is naar reguliere bedrijventerreinen, zijn steeds meer bedrijven op zoek naar een dynamische omgeving met verschillende activiteiten en samenwerkingen.

Bron: Stecgroep (2019. Prognose bedrijventerreinen Provincie Utrecht, Rienstra (2017) Verdieping ecnomisch beeld U10. Wat zijn de belangrijkste economische ontwikkelingen in de regio U10?

COVID-19 Groeiende verschillen winkelleegstand tussen de branches en gebieden

Landelijk gezien is de leegstand van winkels inmiddels minder toegenomen dan bij aanvang van de coronacrisis werd verwacht. Tussen maart en juli 2020 was er sprake van een lichte toename van de leegstand, van 7,4% naar 7,5%. Dit cijfer bleef een aantal maanden schommelen, om in 2021 vervolgens iedere maand te gaan dalen tot 7,2% in augustus 2021. Op 1 augustus 2021 stonden er in heel Nederland 600 panden minder leeg dan op 1 januari 2021. Echter is er wel sprake van een duidelijke onderlinge verschillen in branches en winkelgebieden. Winkels waar men dagelijkse producten koopt blijken qua omzet redelijk buiten schot te zijn gebleven in alle coronabeperkingen. Sterker nog, door de langdurige sluiting van de horeca hebben veel dagelijkse branches een aanzienlijke omzetgroei gekend. Niet alleen supermarkten, maar ook de speciaalzaken zoals slagers kaaswinkels, traiteurs etc. Het gevolg is dat in winkelgebieden die zich vooral op dagelijks aanbod richten, de leegstand daalde van 9,1% begin dit jaar, tot 8,4% nu. Een andere sector die het goed heeft gedaan tijdens corona is de meubel- en doe-het-zelf branche. Het vele thuiswerken en het blijvende perspectief daarop, de veeleisende huizenmarkt en het geld dat huishoudens over hebben door niet of goedkoper op vakantie te gaan zorgt dat ook deze sectoren toptijden beleven. Op de meubelboulevards daalt de leegstand dan ook snel, van 6,7% begin 2021, tot minder dan 6,3% in augustus.   

Bron: Maatschappelijke impact van de coronapandemie in de provincie Utrecht. Een tussenstand. (Oktober 2021)

Flinke uitdaging voorzien voor grote stadscentra

Naast dat voor sommige branches de winkelleegstand is gedaald gedurende de coronacrisis, wordt aan de andere kant een veel minder rooskleurig beeld gezien voor de 17 grootste binnensteden en centra van Nederland. In deze winkelgebieden steeg de leegstand juist van 7,9% begin dit jaar, naar 8,3% nu. Vóór corona waren dit centra die het relatief goed deden, maar de toename van online aankopen, het mijden van drukke plekken en het wegblijven van internationale toeristen wordt nu hier het hardst gevoeld. De grote stadscentra van Nederland gaan dan ook volgens deskundigen de komende periode een grote uitdaging tegemoet.

Bron: Maatschappelijke impact van de coronapandemie in de provincie Utrecht. Een tussenstand. (Oktober 2021)

Versterkt besef dat retail niet overal kan terugkomen

Een minstens zo belangrijke reden voor de teruglopende leegstand is de ombouw van winkelpanden naar andere functies (vaak een woning of kantoor). In de eerste maanden van dit jaar heeft een relatief ongekend hoog percentage van de leegstaande winkels (bijna 5%) een andere functie gekregen. Dat lijkt een heel ander effect van de corona crisis te zijn; het besef dat op lange termijn voor leegstaande winkels een alternatieve oplossing moet worden gevonden. Ook hier is een verschil te zien tussen de grote binnensteden waar dit met 4% van de panden gebeurde en de centra van de iets kleinere steden waar dit percentage 6% was. In veel middelgrote centra heeft de afwaardering van het winkelvastgoed al voldoende plaats gevonden en is er de mogelijkheid voor een alternatieve invulling van de winkelpanden. In de grote binnensteden liggen de huurprijzen van winkels nog op een veel hoger niveau en is een alternatieve invulling veel lastiger. Op de betere plekken in de grote steden heeft die afwaardering nog onvoldoende plaatsgevonden. Het besef lijkt nu echt door te dringen dat niet op alle plekken retail kan terugkomen en lege panden in die centra gevuld worden met niet-retail functies.

Bron: Locatus. (2021 b, augustus 19). De paradox van de winkelleegstand in coronatijd. Opgehaald van Locatus.nl., Locatus. (2021, maart 4). Sluiting horeca en winkels dreigt zeventig jaar detailhandelsbeleid teniet te doen. Opgehaald van Locatus.nl.