Lucht en geluid
Luchtkwaliteit verbeterd in Nederland, provincie Utrecht onderaan de lijst
In de gehele provincie Utrecht wordt in 2021 voldaan aan de Europese grenswaarden voor luchtkwaliteit betreffende stikstofdioxide (NO2) en fijnstof (PM10). Op een aantal uitzonderingen na geldt dit ook voor heel Nederland. De berekende bevolkingsblootstelling aan stikstofdioxide en fijnstof (PM10) is in 2020 en 2021 het laagste sinds 2010. Dit is deels een neveneffect van de toenmalige coronamaatregelen. Vergeleken met 2019 is in 2021 de berekende concentratie stikstofdioxide in de provincies gedaald tussen de 30% voor Friesland en 13% voor Zuid-Holland. Voor fijnstof (PM10) is deze daling tussen de 11% voor Friesland en 2% voor Limburg.
De in 2021 bijgestelde strengere WHO-advieswaarden worden wel nog overschreden voor het gros van de bevolking. Schone lucht is belangrijk voor de volksgezondheid. Ook bij de huidige waarden is er sprake van schadelijke effecten. De Nederlandse overheid heeft, samen met gemeenten en provincies, afgesproken in te zetten op een verdere verbetering van de luchtkwaliteit.
In Friesland, Drenthe en Groningen is in 2021 de laagste bevolkingsblootstelling berekend voor zowel stikstofdioxide als fijnstof (PM10). De provincie Utrecht heeft een van de hoogst berekende concentraties aan stikstofdioxide, vergelijkbaar met die van de provincie Noord-Holland. Alleen de provincie Zuid-Holland heeft een nog hogere waarde. Voor fijnstof (PM10) heeft de provincie Utrecht een vergelijkbare concentratie als de provincies Zuid-Holland en Noord-Brabant, welke de hoogste concentraties zijn in Nederland.
Binnen de provincie Utrecht is in 2021 de berekende bevolkingsblootstelling aan stikstofdioxide het hoogst in de gemeente Utrecht, gevolgd door een vergelijkbare concentratie in Nieuwegein en met IJsselstein als derde hoogste concentratie. De bevolkingsblootstelling aan fijnstof (PM10) is ook het hoogste in de gemeente Utrecht, gevolgd door Renswoude en Nieuwegein. De laagste concentratie aan stikstofdioxide is te vinden in de gemeente Bunschoten, Renswoude en Utrechtse Heuvelrug. Voor fijnstof (PM10) is de concentratie het laagst in Eemnes, De Ronde Venen en Utrechtse Heuvelrug.
Bron: RIVM - Monitoringsrapportage NSL 2022
Utrechtse ecosysteem levert een bijdrage van 5,6 procent aan de totale afvang van fijnstof in Nederland
Bomen en planten filteren schadelijke fijnstofdeeltjes uit de lucht. Fijnstof is een verzamelnaam voor heel kleine deeltjes die in de lucht zweven. Het is een vorm van luchtvervuiling. Fijnstof in de lucht is schadelijk voor de gezondheid, vooral voor mensen met long- en hartklachten. Een voorbeeld van fijnstof zijn roetdeeltjes die vrijkomen bij de verbranding van fossiele brandstoffen in elektriciteitscentrales en de open haard. Tussen 2013 en 2021 daalde de hoeveelheid fijnstof die bomen en planten jaarlijks afvangen met ruim een derde. Dit komt doordat er minder fijnstof in de lucht zit. In 2021 ving de Nederlandse natuur 14,9 miljoen kilogram fijnstof (PM2,5) af, ten opzichte van 23,8 miljoen kilogram in 2013. Per type natuur is de hoeveelheid fijnstof die wordt afgevangen verschillend. Bosgebieden leveren de grootste bijdrage, namelijk 70 procent van fijnstof afvang in 2021. Verder werd 10 procent afgevangen door akker- en tuinbouwgebieden en 9 procent door grasland. Het stedelijk groen ving in totaal 6 procent af.
De hoogste fijnstof afvang door de natuur vond in 2021 plaats in Gelderland en Noord-Brabant. De ecosystemen van beide provincies vingen gezamenlijk 46% van de totale hoeveelheid fijnstof af. Dit is te verklaren doordat in deze provincies zich de meeste vierkante kilometers bos bevinden. In de provincie Utrecht werd 5,6 procent van de totale hoeveelheid fijnstof afgevangen. In de provincie Zeeland werd de laagste hoeveelheid fijnstof door de natuur afgevangen (2,3%).
De fijnstof afvang per provincie kan ook worden vertaald in monetaire termen. Het gaat hierbij om de bijdrage van ecosystemen aan het welzijn en de economie uitgedrukt in euro’s. In monetaire termen was de bijdrage van ecosystemen in Gelderland en Noord-Brabant ook het hoogst, maar met 35 procent is het wel lager dan hun fysieke bijdrage. Dit komt doordat er relatief weinig mensen profiteren van de fijnstof afvang door Gelderse en Noord-Brabantse bossen. De situatie in Zuid-Holland was tegenovergesteld. In de provincie Zuid-Holland werd 5,2 procent van de totale hoeveelheid fijnstof afgevangen. Door het hoge aantal inwoners was de monetaire bijdrage van de Zuid-Hollandse ecosystemen 14 procent. Ook Utrecht heeft door het relatief hoge aantal inwoners een hogere monetaire bijdrage van het Utrechtse ecosysteem (9,9%).
Bron: Natuur vangt minder fijnstof af door schonere lucht | CBS
Geluidshinder en gevolgen voor de gezondheid
Het RIVM stelt dat wanneer geluid te hard is of langdurig op ons inwerkt het invloed kan hebben op onze gezondheid en ons welzijn. Geluid kan leiden tot hinder, slaapverstoring, verstoring van de dagelijkse activiteiten en stress. Deze effecten kunnen op hun beurt weer aanleiding geven tot een hogere bloeddruk en verhoogde niveaus van het stresshormoon cortisol, waardoor het risico op hart- en vaatziekten en psychische aandoeningen wordt verhoogd. Geluid kan echter ook direct resulteren in fysiologische reacties zoals een verhoogde bloeddruk. Ook kan geluid een negatieve invloed hebben op de leerprestaties van kinderen. De provincie Utrecht wordt steeds voller en drukker en daardoor ook lawaaiiger. Het wordt dan ook door velen steeds belangrijker gevonden om bij gebiedsontwikkelingen ook potentiële geluidsproblematiek mee te laten wegen. Geluid dreigt volgens sommige deskundigen het grootste milieuprobleem voor de gezondheid
Bron: RIVM; Effecten van geluid, GGDregioUtrecht, S Dekennisvanu.nl; Herrie dreigt het grootste milieuprobleem voor de gezondheid te worden
Ervaren geluidsoverlast provincie Utrecht 19-65 jarigen naar gemeente (2020)
|
|
verkeer op wegen waar je harder mag dan 50 km/u, 19-65 jr |
verkeer op wegen waar je niet harder mag dan 50 km/u, 19- 65 jr |
treinverkeer, 19- 65 jr |
vliegverkeer, 19-65 jr |
brommers/ scooters, 19-65 jr |
buren, 19- 65 jr |
bedrijven/ industrie, 19-65 jr |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
|
Amersfoort |
17,0% |
29,0% |
9,0% |
11,9% |
47,9% |
33,5% |
6,5% |
|
Baarn |
14,0% |
29,0% |
8,0% |
16,9% |
35,0% |
29,5% |
6,3% |
|
Bunnik |
26,0% |
24,0% |
12,0% |
11,5% |
31,4% |
25,9% |
8,1% |
|
Bunschoten |
10,0% |
17,0% |
2,0% |
11,4% |
25,9% |
26,2% |
7,1% |
|
De Bilt |
17,0% |
27,0% |
11,0% |
14,6% |
37,2% |
29,7% |
7,8% |
|
De Ronde Venen |
21,0% |
27,0% |
3,0% |
41,6% |
37,4% |
24,9% |
4,6% |
|
Eemnes |
25,0% |
27,0% |
2,0% |
17,9% |
38,2% |
26,1% |
4,0% |
|
Houten |
13,0% |
17,0% |
13,0% |
7,7% |
33,9% |
30,8% |
5,5% |
|
IJsselstein |
14,0% |
25,0% |
3,0% |
11,9% |
41,4% |
31,6% |
7,8% |
|
Leusden |
12,0% |
21,0% |
2,0% |
12,7% |
30,2% |
28,8% |
6,0% |
|
Lopik |
17,0% |
20,0% |
2,0% |
9,2% |
29,1% |
21,5% |
6,5% |
|
Montfoort |
19,0% |
23,0% |
3,0% |
22,1% |
33,3% |
27,8% |
6,6% |
|
Nieuwegein |
21,0% |
27,0% |
5,0% |
11,8% |
43,1% |
34,6% |
9,3% |
|
Oudewater |
12,0% |
24,0% |
4,0% |
22,7% |
31,3% |
24,4% |
5,9% |
|
Renswoude |
12,0% |
20,0% |
2,0% |
17,7% |
26,9% |
22,4% |
9,4% |
|
Rhenen |
15,0% |
29,0% |
4,0% |
11,5% |
42,5% |
29% |
6,1% |
|
Soest |
13,0% |
27,0% |
6,0% |
13,5% |
33,4% |
29,7% |
5,6% |
|
Stichtse Vecht |
15,0% |
24,0% |
10,0% |
27,2% |
31,0% |
29,1% |
7,9% |
|
Utrecht |
25,0% |
42,0% |
11,0% |
11,6% |
53,0% |
41,2% |
8,9% |
|
Utrechtse Heuvelrug |
16,0% |
27,0% |
8,0% |
18,1% |
32,3% |
28,0% |
4,7% |
|
Veenendaal |
13,0% |
24,0% |
7,0% |
9,4% |
36,2% |
31,2% |
7,7% |
|
Vijfheerenlanden |
20,0% |
26,0% |
2,0% |
5,4% |
29,5% |
27,3% |
5,7% |
|
Wijk bij Duurstede |
12,0% |
16,0% |
2,0% |
10,4% |
28,2% |
22,3% |
4,1% |
|
Woerden |
19,0% |
25,0% |
12,0% |
24,3% |
35,1% |
25,9% |
7,2% |
|
Woudenberg |
15,0% |
21,0% |
2,0% |
9,7% |
22,9% |
25,1% |
4,4% |
|
Zeist |
15,0% |
26,0% |
4,0% |
9,8% |
37,8% |
33,7% |
6,7% |
Bron: GGD regio Utrecht
Luchtverontreiniging leidt tot gezondheidsverlies
Luchtverontreiniging is een belangrijke veroorzaker van gezondheidsverlies in Nederland, omdat iedereen er aan blootgesteld wordt. Vlakbij bronnen van luchtverontreiniging, zoals wegen of woningen waar houtkachels of openhaarden gestookt worden, maar ook in natuurgebieden, is er sprake van luchtverontreiniging. Luchtverontreiniging is schadelijk voor onze gezondheid, óók als de concentraties onder de wettelijke normen blijven. In de provincie Utrecht liggen de concentraties ongezonde stoffen in de lucht nog steeds boven de advieswaarden van de Wereldgezondheidsorganisatie. Daarom streeft de provincie ernaar dat de lucht schoner wordt zodat we deze advieswaarden halen in 2030.
Kinderen, ouderen en mensen met luchtwegaandoeningen of hart- en vaatziekten hebben in het dagelijks leven de meeste last van vervuilde lucht, maar ook andere mensen kunnen hier ziek van worden en eerder overlijden. Het meest gevaarlijk zijn de kleinere fijnstofdeeltjes omdat deze dieper in de longen kunnen doordringen. De gezondheidseffecten hangen ook af van de samenstelling van het fijnstof. Fijnstof vrijkomend bij verbranding geeft bijvoorbeeld andere klachten dan fijnstof afkomstig van veehouderij.
Wie gedurende korte tijd lucht inademt met piekconcentraties van luchtvervuiling kan klachten krijgen zoals hoesten en benauwdheid. Langdurige blootstelling kan leiden tot een verminderde longfunctie, toename van luchtwegklachten en astma aanvallen, een grotere gevoeligheid voor infecties en uiteindelijk eerder overlijden door luchtwegziekten en hart- en vaatziekten.
Bron: Schone lucht | provincie Utrecht (provincie-utrecht.nl)
Databank
In de databank vindt u onder andere de indicatoren:
lucht:
- Emissie NO2
- Emissie PM25
- Emissie PM10
- Gem. concentratie woningen per gemeente voor PM10
- Gem. concentratie woningen per gemeente voor PM2,5
- Gem. concentratie woningen per gemeente voor NO2
- Gem. concentratie woningen per gemeente voor EC
- Nachtelijke lichtemissie, gemiddeld (in E-10 Watt/cm2/sr)
geluid:
- overlast van verkeer
- overlast van treinverkeer
- overlast van vliegverkeer
- overlast van brommers/scooters
- overlast van buren
- overlast door windturbines/windmolens