Volwassenen en ouderen
Orgaandonatie in de provincie Utrecht
In 2020 werd de nieuwe donorwet ingevoerd. Voor het Donorregister moest tot 2020 expliciet een keuze worden gemaakt over donatie van organen en weefsels na overlijden. Degenen die geen keuze maakten, stonden niet geregistreerd in het Donorregister. In de donorwet van 1 juli 2020 is geregeld dat alle inwoners van Nederland van 18 jaar of ouder, wanneer zij zelf geen keuze vastleggen, in het Donorregister worden opgenomen met de registratie ‘geen bezwaar tegen orgaandonatie’. Zij worden sinds deze wetswijziging als potentiële orgaandonor gezien.
In 2020 hadden 6,9 miljoen mensen van 18 jaar of ouder hun keuze bekendgemaakt in het Donorregister (49% van de bevolking van 18 jaar of ouder). Op 1 januari 2024 waren dit er 10,6 miljoen (72% van de bevolking van 18 jaar of ouder). Hiervan gaven 4,8 miljoen mensen toestemming voor orgaandonatie, 1 miljoen meer dan in 2020. 4,3 miljoen mensen gaven geen toestemming voor orgaandonatie, 2 miljoen meer dan in 2020. Daarnaast is er groep die aangeeft dat iemand anders beslist (1,5 miljoen in 2024). Dit is bijna een verdubbeling ten opzichte van 2020.
Volwassenen met herkomst buiten Nederland gaven bijna twee keer zo vaak aan geen donor te willen zijn als volwassenen met Nederlandse herkomst. 34 procent van de volwassenen met een Nederlandse herkomst, die een eigen keuze hebben ingevuld in het Donorregister, gaf in 2024 geen toestemming voor orgaandonatie. Onder volwassen met een herkomst buiten Nederland was dit 64%, hiervan geven volwassenen met een Marokkaanse of Turkse herkomst het vaakst geen toestemming voor orgaandonatie (96 en 89 procent). Dit kan mogelijk leiden tot een tekort aan geschikte donoren voor deze groep. De kans dat een orgaan niet wordt afgestoten door het lichaam is het grootst wanneer dit orgaan afkomstig is van iemand met dezelfde herkomst.
De toestemming voor orgaandonatie verschilt per gemeente. Landelijk is het aandeel volwassenen dat geen toestemming gaf voor orgaandonatie in Rotterdam het hoogst (57%). Binnen de provincie Utrecht geven in Rhenen en Veenendaal relatief de meeste volwassenen geen toestemming voor orgaandonatie (46%). In Bunnik is het aandeel 18-plussers dat geen toestemming geeft voor orgaandonatie het laagst (31%).
2040: 38.000 inwoners met dementie in de provincie
De gezondheidsaandoening met de grootste impact op het persoonlijke en sociale leven van ouderen is voor velen waarschijnlijk dementie. Het gaat om aantasting van de cognitieve vaardigheden van de oudere, waarbij zich geheugenproblemen, veranderingen in gedrag en beperkingen in het uitvoeren van dagelijkse handelingen kunnen voordoen. (Volksgezondheidenzorg.info) Als iemand dementie ontwikkelt, raakt dat niet alleen de persoon zelf, maar ook diens directe omgeving. De directe naasten zullen zich moeten beraden op hoe de dementerende geholpen en verzorgd kan worden, welke hulp van buitenaf nodig is en wanneer een eventuele stap naar (tijdelijke of permanente) intramurale zorg onvermijdelijk is. Over het algemeen is er rondom een dementerende veel monitoring en afstemming nodig. Het feit dat er steeds meer mensen met dementie komen, zal ook samenlevingsbreed verder doorwerken. Verwacht kan worden dat men op straat, in winkels en openbare gelegenheden vaker te maken krijgt met iemand die even geholpen moet worden met zijn of haar oriëntatie. Voor gemeenten worden inmiddels door de rijksoverheid steeds meer activiteiten in het leven geroepen om zich dementievriendelijk te kunnen profileren. (Samendementievriendelijk.nl)
Hoeveel mensen er momenteel precies dementie hebben is afhankelijk van de gebruikte definitie. Het aantal mensen bij wie de diagnose is gesteld door zorgverleners (zoals huisarts of neuroloog) is een stuk lager dan het aantal mensen met dementie dat geschat is op basis van bevolkingsonderzoek. Volgens deze laatste bron zijn er in Nederland in 2021 290.000 mensen met dementie. De verwachting is dat er in 2040 ruim 520.000 mensen zijn met deze ziekte, waarvan 38.000 in de provincie Utrecht (ter vergelijk: dat is meer dan de gemeente IJsselstein momenteel aan inwoners heeft). Hierbij wordt er uiteraard van uitgegaan dat er voor die tijd nog geen ontwikkelingen hebben plaatsgevonden die het vóórkomen van de ziekte hebben kunnen beïnvloeden. Tabel 10.4 geeft een overzicht van prognoses hoeveel mensen dementie zullen hebben in de komende decennia in de afzonderlijke gemeenten.
Locatie | 2020 | 2030 | 2040 | 2050 |
---|---|---|---|---|
|
|
|
|
|
Nederland |
280.000 |
390.000 |
520.000 |
620.000 |
|
|
|
|
|
Utrecht (provincie) |
19.000 |
28.000 |
38.000 |
47.000 |
|
|
|
|
|
Amersfoort |
2.000 |
2.800 |
4.100 |
5.500 |
Baarn |
550 |
750 |
1.000 |
1.200 |
De Bilt |
1.100 |
1.300 |
1.600 |
1.900 |
Bunnik |
330 |
450 |
540 |
620 |
Bunschoten |
260 |
420 |
550 |
690 |
Eemnes |
150 |
250 |
330 |
400 |
Houten |
570 |
860 |
1.400 |
1.700 |
IJsselstein |
500 |
770 |
1.100 |
1.400 |
Leusden |
550 |
830 |
1.200 |
1.400 |
Lopik |
180 |
280 |
370 |
460 |
Montfoort |
200 |
330 |
410 |
480 |
Nieuwegein |
870 |
1.400 |
2.000 |
2.300 |
Oudewater |
180 |
300 |
370 |
420 |
Renswoude |
50 |
90 |
130 |
150 |
Rhenen |
390 |
570 |
730 |
870 |
De Ronde Venen |
760 |
1.100 |
1.500 |
1.800 |
Soest |
950 |
1.200 |
1.600 |
1.800 |
Stichtse Vecht |
1.000 |
1.600 |
2.100 |
2.400 |
Utrecht (gemeente) |
3.100 |
4.100 |
5.900 |
8.000 |
Utrechtse Heuvelrug |
1.100 |
1.400 |
1.900 |
2.300 |
Veenendaal |
1.000 |
1.400 |
1.900 |
2.400 |
Vijfheerenlanden |
920 |
1.400 |
1.900 |
2.300 |
Wijk bij Duurstede |
320 |
550 |
850 |
1.000 |
Woerden |
800 |
1.200 |
1.700 |
2.100 |
Woudenberg |
230 |
340 |
460 |
590 |
Zeist |
1.300 |
1.700 |
2.400 |
2>800 |
Bron: ABF in opdracht van Alzheimer Nederland
Een belangrijke vraag is of de groei van het aantal ouderen dat dementie krijgt, in de komende decennia nog gekeerd zal kunnen worden. De overheidswebsite Volksgezondheidenzorg (www.vzinfo.nl) meldt dat de risicofactoren om dementie te krijgen, deels niet beïnvloedbaar zijn en deels wel. Niet beïnvloedbare factoren zijn: leeftijd (de kans op het krijgen van dementie neemt sterk toe met het ouder worden), geslacht (vrouwen lijken een hoger risico te hebben voor de ziekte van Alzheimer, mannen meer voor vasculaire dementie) en erfelijke factoren (deze spelen vooral een rol bij vormen van dementie die zich openbaren voor het 65ste levensjaar). Risicofactoren die (theoretisch) wel beïnvloedbaar zijn, omvatten indicatoren die de kans op hart- en vaatziekten vergroten (hoge bloeddruk, verhoogd cholesterol, ernstig overgewicht en diabetes type 2), leefstijlfactoren (roken, alcoholconsumptie, lichamelijke inactiviteit, ongezonde voeding), psychosociale factoren (weinig sociale contacten, depressie, verstoord slaappatroon) en tenslotte overige factoren zoals lage opleiding, traumatische hersenschade, gehoorverlies en luchtverontreiniging. Dementie komt verhoudingsgewijs vaker voor bij migrantenouderen, hetgeen gerelateerd moet worden aan het feit dat deze vaker een lage sociaaleconomische status hebben en te maken hebben met overgewicht, hart- en vaatziekten en diabetes. (Volksgezondheidenzorg.info)
Alzheimer Nederland stelt dat er in Nederland in 2021 800.000 mantelzorgers zijn van mensen met dementie. Uit monitoringsonderzoek van de organisatie blijkt dat mantelzorgers gemiddeld 40 uur per week voor hun naaste met dementie zorgen. Van deze mantelzorgers zorgt 47% voor een partner en 44% voor een (schoon)vader of -moeder. 40% combineert de mantelzorg met een baan. De gemiddelde leeftijd van een mantelzorger voor iemand met dementie is 65 jaar, waarvan 68% vrouw is. Ruim de helft van deze groep mantelzorgers geeft aan zich zwaar belast te voelen, 3% voelt zich overbelast. (Alzheimer Nederland, 2021)
Leefstijlkenmerken ouderen in provincie Utrecht
In de provincie Utrecht heeft in 2020 gemiddeld 55% van de inwoners van 65 jaar of ouder overgewicht. Bij 16% van alle 65-plussers is gemiddeld sprake van ernstig overgewicht (obesitas). Er doen zich vrij sterke verschillen voor tussen gemeenten. Zo heeft in de gemeente Bunschoten 66% van de inwoners overgewicht tegenover bijvoorbeeld 48% in de gemeente De Bilt. Hoge scores zijn er ook in Vijfheerenlanden (63%) en Renswoude (62%), lage scores ook in Bunnik (49%) en Soest (50%).
Gemeente | Overgewicht (incl. ernstig overgewicht), 65+ | Ernstig overgewicht, 65+ | Zware drinker (binge drinken*), 65+ | Overmatige drinker (Mannen: >14 glz per wk; Vrouwen: >7 glz per wk), 65+ |
---|---|---|---|---|
Amersfoort |
54,5% |
14,7% |
4,4% |
18,7% |
Baarn |
53,7% |
13% |
4,3% |
22,3% |
Bunnik |
49% |
14,4% |
3,3% |
19,1% |
Bunschoten |
65,5% |
19,6% |
2,6% |
14,6% |
De Bilt |
48,4% |
11,5% |
3,7% |
21,7% |
De Ronde Venen |
54,2% |
15,9% |
6,5% |
21,5% |
Eemnes |
57,3% |
12,4% |
5,1% |
26,5% |
Houten |
58,4% |
16% |
3,8% |
15,5% |
IJsselstein |
59,2% |
16,6% |
6,1% |
24,4% |
Leusden |
51,9% |
13,5% |
2,2% |
17,7% |
Lopik |
61% |
15,6% |
5,2% |
15,8% |
Montfoort |
56,1% |
14,2% |
5,8% |
18,8% |
Nieuwegein |
59,2% |
17,5% |
5% |
17,5% |
Oudewater |
56,9% |
13,7% |
4,8% |
22,2% |
Renswoude |
61,7% |
15,9% |
3,8% |
14,3% |
Rhenen |
56,2% |
15,8% |
4,7% |
18,8% |
Soest |
49,7% |
12,1% |
4,2% |
24,3% |
Stichtse Vecht |
50,1% |
13,7% |
3,6% |
22,1% |
Utrecht |
56,5% |
17,9% |
6,6% |
18,6% |
Utrechtse Heuvelrug |
54,1% |
13,5% |
3,1% |
19,7% |
Veenendaal |
60,7% |
18,1% |
3,9% |
15,5% |
Vijfheerenlanden |
63,2% |
20,1% |
4,8% |
16,3% |
Wijk bij Duurstede |
54,7% |
15,6% |
2,6% |
24% |
Woerden |
56,9% |
15,5% |
4,7% |
19,7% |
Woudenberg |
53,6% |
12,7% |
2,9% |
12,5% |
Zeist |
51,3% |
14,3% |
4,7% |
19,7% |
Totaal provincie Utrecht |
55,4% |
15,6% |
4,6% |
19,3% |
Bron: ggdru.buurtmonitor.nl / * Laatste vier weken vijf glazen alcohol of meer gedronken bij één gelegenheid
Waar het om alcoholconsumptie gaat, is 19,3% van de 65-plussers in de provincie Utrecht te zien als overmatige drinker (mannen drinken dan 14 glazen alcohol of meer per week, vrouwen 7 glazen of meer). Gemeenten met de hoogste aandeel overmatige drinkers zijn Eemnes (26,5%), IJsselstein (24,4%) en Soest (24,3%). Het laagste aandeel overmatige drinkers zijn er in Woudenberg (12,5%), Renswoude (14,3%) en Bunschoten (14,6%).
Bijna 70% van de 65-plussers ervaart zijn of haar gezondheid als goed of zeer goed
Gemiddeld in de provincie Utrecht beschouwt bijna 69% van de 65-plussers zijn of haar gezondheid in 2020 als goed of zeer goed. Relatief hoge scores zijn er in Baarn (76%), Woudenberg (74,9%) en Eemnes (74,7%) en relatief lage scores in de gemeente Utrecht (59,8%), IJsselstein (65,4%) en Nieuwegein (65,9%).
Gemeente | (zeer) Goed ervaren gezondheid, 65+ |
---|---|
Amersfoort |
69,6% |
Baarn |
76% |
Bunnik |
73,7% |
Bunschoten |
72,5% |
De Bilt |
71% |
De Ronde Venen |
74,2% |
Eemnes |
74,7% |
Houten |
70,1% |
IJsselstein |
65,4% |
Leusden |
73,6% |
Lopik |
66,7% |
Montfoort |
72,5% |
Nieuwegein |
65,9% |
Oudewater |
71,4% |
Renswoude |
68,2% |
Rhenen |
69,7% |
Soest |
72,7% |
Stichtse Vecht |
68,4% |
Utrecht |
59,8% |
Utrechtse Heuvelrug |
72,5% |
Veenendaal |
68,8% |
Vijfheerenlanden |
66,6% |
Wijk bij Duurstede |
70,9% |
Woerden |
70,3% |
Woudenberg |
74,9% |
Zeist |
69,5% |
Totaal provincie Utrecht |
68,6% |
Bron: ggdru.buurtmonitor.nl
Een op de dertien 65-plussers voelt zich ernstig beperkt
Gemiddeld voelt ongeveer een op de dertien inwoners (7,6%) van de provincie Utrecht, die ouder is dan 65 jaar, zich in 2020 ernstig beperkt vanwege problemen met de gezondheid. Dit cijfer ligt bovengemiddeld hoog in de gemeenten Lopik (10,6%), IJsselstein (9,9%) en Utrecht (9,2%). Voor de gemeenten Baarn (4,3%), Oudewater (5,2%) en Montfoort (5,5%) liggen deze cijfers juist relatief laag. Het aandeel 65-plussers dat minimaal één beperking heeft op het gebied van horen, zien of (lichamelijke) mobiliteit, is voor de hele provincie gemiddeld 23,4%. Ongunstig steken de gemeenten Utrecht (30,4%), Lopik (28,7%) en Vijfheerenlanden (26,3%) hierbij af. Het aandeel 65-plussers dat minimaal één beperking ervaart is relatief laag te noemen in de gemeenten Eemnes (18,1%), Bunnik (19,3%) en Baarn (19,5%).
Gemeente | Ernstig beperkt vanwege problemen met de gezondheid | Minimaal één beperking in horen, zien of mobiliteit | Eén of meer langdurige ziekte(n) of aandoeningen (langer dan 6 mnd) |
---|---|---|---|
Amersfoort |
8,1% |
24,2% |
48,9% |
Baarn |
4,3% |
19,5% |
39,2% |
Bunnik |
7,2% |
19,3% |
44,6% |
Bunschoten |
7,1% |
25,9% |
41,4% |
De Bilt |
5,8% |
21,7% |
46,3% |
De Ronde Venen |
6,2% |
21,2% |
40,6% |
Eemnes |
6,5% |
18,1% |
46,5% |
Houten |
6% |
23,8% |
45,9% |
IJsselstein |
9,9% |
26% |
47,7% |
Leusden |
7,5% |
20,7% |
43,6% |
Lopik |
10,6% |
28,7% |
47,8% |
Montfoort |
5,5% |
20,6% |
44,6% |
Nieuwegein |
8,8% |
25,1% |
48,9% |
Oudewater |
5,2% |
23,8% |
43,2% |
Renswoude |
8,8% |
25,9% |
41,5% |
Rhenen |
6,9% |
22,5% |
48,7% |
Soest |
8,6% |
21,1% |
45,4% |
Stichtse Vecht |
7,8% |
22,1% |
46,1% |
Utrecht |
9,2% |
30,4% |
53,4% |
Utrechtse Heuvelrug |
7,1% |
23,9% |
48% |
Veenendaal |
7,9% |
24% |
46,2% |
Vijfheerenlanden |
8,8% |
26,3% |
45,8% |
Wijk bij Duurstede |
8% |
24,2% |
46,3% |
Woerden |
6,8% |
23,7% |
47% |
Woudenberg |
7,4% |
24,3% |
46,7% |
Zeist |
8% |
24,2% |
48,8% |
Totaal provincie Utrecht |
7,6% |
23,4% |
46,3% |
Bron: ggdru.buurtmonitor.nl
Gezondheidsklachten van ouderen in de provincie Utrecht
Waar het gezondheidsklachten van 65-plussers in de Utrechtse provincie in het algemeen betreft (2020), zien we de navolgende gemiddelden:
- 68% rapporteert klachten aan het bewegingsapparaat (nek-, schouder-, rugklachten en spierpijn).
- 43% rapporteert klachten die gerelateerd zijn aan het zenuwstelsel, zoals hoofdpijn, duizeligheid en tintelingen.
- 39% rapporteert luchtwegklachten.
- 36% rapporteert moeheid.
- 30% rapporteert klachten aan spijsverteringskanaal (zoals buikpijn of maagklachten).
- 17% geeft aan te maken te hebben met een hart- of vaatziekte.
In de tabel is te zien hoe deze klachten zich per gemeente voordoen. Kijken we bij alle klachten steeds naar de drie gemeenten die relatief het gunstigst en ongunstigst scoren, dan zien we dat sommige gemeenten vaker voorkomen in deze toplijsten dan anderen. Zo vallen de gemeenten IJsselstein en Vijfheerenlanden op doordat ze bij vier van de zes soorten klachten in de top drie uitkomen van ongunstigste scores. Voor IJsselstein gaat het om klachten aan het bewegingsapparaat (71,5%), klachten aan spijsverteringskanaal (32,1%), klachten aan het zenuwstelsel (47,7%) en klachten op het gebied van moeheid (38,5%). Voor Vijfheerenlanden gaat het om klachten aan het bewegingsapparaat (73,2%), hart- en vaatziekten (23,2%), klachten aan het zenuwstelsel (50,1%) en klachten op het gebied van moeheid (38,5%).
Gemeenten die op de zes soorten klachten relatief vaak gunstig scoren zijn Bunschoten en De Ronde Venen. Bij Bunschoten gaat het om gunstige percentages op het gebied van klachten aan het bewegingsapparaat (62,2%), hart- en vaatziekten (14%), klachten aan spijsverteringskanaal (26,2%), luchtwegklachten (35,3%) en moeheid (31,5%). Voor de gemeente De Ronde Venen gaat het om klachten aan het bewegingsapparaat (63%), klachten aan het zenuwstelsel (39,8%), luchtwegklachten (32,8%) en moeheid (31,6%). Deze worden gemiddeld genomen minder vaak ervaren.
Gemeente | Klachten aan bewegingsapparaat (nek/ schouderklachten, rugklachten, spierpijn) | hart- en vaatziekten | klachten aan spijsverteringskanaal (buik- of maagklachten, etc) | Zenuwstelsel (hoofdpijn, duizeligheid, tintelingen) | Luchtwegklachten | Algemeen: moeheid |
---|---|---|---|---|---|---|
Amersfoort |
67,5% |
16,8% |
30,7% |
41,6% |
40,1% |
36,6% |
Baarn |
68,1% |
15,7% |
30,6% |
41,4% |
39,6% |
35,4% |
Bunnik |
71,8% |
15,9% |
28,1% |
40,9% |
38,4% |
35% |
Bunschoten |
62,2% |
14% |
26,2% |
40,9% |
35,3% |
31,5% |
De Bilt |
68,2% |
15,8% |
30,8% |
41,8% |
43,1% |
37,6% |
De Ronde Venen |
63% |
14,6% |
28,4% |
39,8% |
32,8% |
31,6% |
Eemnes |
67,9% |
17,4% |
29,8% |
40,9% |
41,3% |
32,3% |
Houten |
65,3% |
18,3% |
30,2% |
43,1% |
41,5% |
35,9% |
IJsselstein |
71,5% |
17,8% |
32,1% |
47,7% |
38,8% |
38,5% |
Leusden |
68% |
13,4% |
30,5% |
42,7% |
42,3% |
36,2% |
Lopik |
67,4% |
17,2% |
28,5% |
46,9% |
41,6% |
33,9% |
Montfoort |
65,4% |
15% |
32,1% |
43,2% |
36% |
30,4% |
Nieuwegein |
69% |
18,8% |
33,5% |
44,8% |
41,2% |
38,8% |
Oudewater |
63,4% |
13,9% |
27,3% |
37,4% |
38,3% |
31,7% |
Renswoude |
66,7% |
15,2% |
27,1% |
39,3% |
36,9% |
35,9% |
Rhenen |
68,3% |
16,1% |
26,9% |
42% |
37,4% |
34,1% |
Soest |
67,3% |
18,7% |
31,3% |
42,3% |
42,1% |
36,6% |
Stichtse Vecht |
67,4% |
17,7% |
29% |
40,3% |
36,3% |
36,6% |
Utrecht |
* |
* |
* |
* |
* |
* |
Utrechtse Heuvelrug |
68% |
17,3% |
31,4% |
45,7% |
41,9% |
37,5% |
Veenendaal |
67,8% |
16% |
27,2% |
42,8% |
39,2% |
35,2% |
Vijfheerenlanden |
73,2% |
23,2% |
30,6% |
50,1% |
37,8% |
38,5% |
Wijk bij Duurstede |
69,4% |
14,8% |
30,3% |
42,6% |
36,6% |
35,8% |
Woerden |
67,1% |
14,7% |
31,3% |
43,2% |
38,7% |
34,9% |
Woudenberg |
67,8% |
16% |
23,6% |
43,8% |
34,9% |
36,5% |
Zeist |
68,6% |
18,5% |
33,2% |
43,4% |
40,9% |
39,8% |
Totaal |
67,9% |
17,1% |
30,4% |
43,1% |
39,4% |
36,3% |
Bron: ggdru.buurtmonitor.nl * Deze cijfers zijn niet op een vergelijkbare manier voor de gemeente Utrecht beschikbaar.
Bij 3% ouderen speelt hoog risico op angststoornis of depressieve klachten
Op basis van bevolkingsonderzoek van de GGD regio Utrecht wordt geconcludeerd dat er bij 3% van de 65-plussers sprake is van een hoog risico op angststoornissen en depressieve klachten. In gemeenten Utrecht (5,3%), Baarn (4,5%) en Wijk bij Duurstede (3,9%) is dit risico bovengemiddeld hoog. In de gemeenten Bunnik (1,3%), Eemnes (1,3%), Montfoort (1,7%) en Soest (1,7%) is dit beneden gemiddeld laag. Gemiddeld voor alle groepen volwassenen ligt het percentage op 5,5%.
Gemeente | Percentage |
---|---|
Amersfoort |
2,6% |
Baarn |
4,5% |
Bunnik |
1,3% |
Bunschoten |
2,6% |
De Bilt |
3% |
De Ronde Venen |
3,6% |
Eemnes |
1,3% |
Houten |
2,7% |
IJsselstein |
2% |
Leusden |
1,9% |
Lopik |
3,7% |
Montfoort |
1,7% |
Nieuwegein |
2,6% |
Oudewater |
1,8% |
Renswoude |
2,9% |
Rhenen |
2,9% |
Soest |
1,7% |
Stichtse Vecht |
2,2% |
Utrecht |
5,3% |
Utrechtse Heuvelrug |
2,1% |
Veenendaal |
3,2% |
Vijfheerenlanden |
3,1% |
Wijk bij Duurstede |
3,9% |
Woerden |
2,9% |
Woudenberg |
2,3% |
Zeist |
2,2% |
Totaal |
3,0% |
Bron: ggdru.buurtmonitor.nl
Meer volwassenen met ernstig overgewicht tevreden met gewicht
Het aandeel volwassenen in heel Nederland met ernstig overgewicht, dat aangeeft tevreden te zijn met hun gewicht, nam toe van 22% in 2015-2017 naar 26% in 2018-2020. In de periode 2018-2020 was 66% van de volwassen Nederlanders tevreden met zijn of haar gewicht, 12% was ontevreden en 23% was niet tevreden maar ook niet ontevreden. Mannen blijken vaker tevreden te zijn met hun gewicht (69%) dan vrouwen (62%).
Uit de gezondheidsmonitor van het CBS blijkt dat in 2020 gemiddeld in Nederland 48,8% van de volwassenen een ‘normaal’ gewicht heeft, 34,8% ‘matig overgewicht’ en 14,7% ‘ernstig overgewicht’ (obesitas). De provincie Utrecht heeft het hoogste aandeel volwassenen met een ‘normaal gewicht’ van heel Nederland (53,9%). 32,1% van de inwoners van Utrecht heeft ‘matig overgewicht’ en 12,2% ‘ernstig overgewicht’.
Binnen de provincie Utrecht komt ‘matig overgewicht’ het vaakst voor in de gemeente Eemnes (39,1%) en het minst vaak in de gemeente Utrecht (28%). ‘Ernstig overgewicht’ komt het vaakst voor in de gemeente Nieuwegein (17,7%) en het minst vaak in de gemeente Bunnik (9,5%).
Locatie | Normaal gewicht in % | Matig overgewicht in % | Ernstig overgewicht (obesitas) in % |
---|---|---|---|
Nederland |
48,8 |
34,8 |
14,7 |
Groningen |
48,1 |
34,2 |
16 |
Fryslân |
47,4 |
36,4 |
14,5 |
Drenthe |
45,3 |
37,7 |
15,8 |
Overijssel |
46,8 |
36,4 |
15,5 |
Flevoland |
45,2 |
37,7 |
15,2 |
Gelderland |
47,9 |
35,1 |
15,4 |
Utrecht (provincie) |
53,9 |
32,1 |
12,2 |
Noord-Holland |
52,7 |
32,5 |
12,7 |
Zuid-Holland |
48,6 |
34,5 |
15,1 |
Zeeland |
46,6 |
37,4 |
14,5 |
Noord-Brabant |
47,7 |
35,5 |
15,2 |
Limburg |
45 |
36,5 |
16,8 |
Bron: CBS gezondheidsmonitor
* Bij ‘normaal gewicht’ gaat het om een BMI-waarde van 18,5 tot 25, bij ‘matig overgewicht’ om een BMI-waarde tussen de 25 en 30 en bij ernstig overgewicht om een BMI-waarde van 30 of hoger.
Gemeente | Normaal gewicht in % | Matig overgewicht in % | Ernstig overgewicht (obesitas) in % |
---|---|---|---|
Amersfoort |
54,3 |
31,8 |
12,0 |
Baarn |
52,9 |
32,0 |
11,8 |
De Bilt |
56,3 |
31,6 |
10,3 |
Bunnik |
57,5 |
31,8 |
9,5 |
Bunschoten |
50,9 |
33,3 |
14,7 |
Eemnes |
46,6 |
39,1 |
12,7 |
Houten |
54,0 |
32,8 |
11,7 |
IJsselstein |
45,6 |
37,1 |
15,8 |
Leusden |
53,6 |
33,1 |
11,7 |
Lopik |
52,3 |
34,5 |
12,2 |
Montfoort |
50,3 |
34,8 |
13,2 |
Nieuwegein |
45,2 |
35,6 |
17,7 |
Oudewater |
51,6 |
32,9 |
14,6 |
Renswoude |
51,5 |
33,6 |
13,0 |
Rhenen |
49,3 |
35,6 |
13,2 |
De Ronde Venen |
52,3 |
33,9 |
12,7 |
Soest |
52,1 |
33,8 |
12,4 |
Stichtse Vecht |
51,2 |
34,4 |
12,8 |
Utrecht (gemeente) |
60,2 |
28,0 |
9,6 |
Utrechtse Heuvelrug |
52,6 |
32,3 |
12,2 |
Veenendaal |
46,4 |
35,5 |
16,3 |
Vijfheerenlanden |
47,7 |
36,0 |
15,4 |
Wijk bij Duurstede |
52,5 |
32,0 |
13,7 |
Woerden |
51,4 |
34,4 |
12,6 |
Woudenberg |
53,0 |
35,0 |
11,2 |
Zeist |
54,5 |
31,0 |
12,5 |
Bron: CBS gezondheidsmonitor
* Bij ‘normaal gewicht’ gaat het om een BMI-waarde van 18,5 tot 25, bij ‘matig overgewicht’ om een BMI-waarde tussen de 25 en 30 en bij ernstig overgewicht om een BMI-waarde van 30 of hoger.
Bron: Meer volwassenen met ernstig overgewicht tevreden met gewicht (cbs.nl), Statline (2022)
Ouderen
55-Plussers genieten vaak van het ouder worden
In 2019-2020, nog voor de coronatijd, onderzocht het CBS het welbevinden van ouderen (55-plussers), die niet in een instelling wonen. Ruim de helft van de onderzochte groep zegt te genieten van het ouder worden, 14% geeft aan dit niet zo te voelen, de rest heeft een mening die hier tussenin zit. Een grote meerderheid van de 55-plussers (87%) wil ook nog lang leven zoals ze zich nu voelen. Een relatief kleine groep 55-plussers geeft aan zich oud te voelen (8%). Op de vraag of ze nu gelukkiger, even gelukkig, of ongelukkiger zijn dan toen ze 25 waren antwoordt bijna een kwart van de 55-plussers dat ze nu gelukkiger zijn dan vroeger. Het merendeel (58%) is even gelukkig en 17% is ongelukkiger dan toen ze 25 waren.
In de provincie Utrecht wonen in 2019 bijna 400.000 55-plussers. Gemiddeld vormden zij in dat jaar 29% van de totale provinciale bevolking. Gemeenten met relatief veel 55-plussers zijn Utrechtse Heuvelrug (39%), Baarn en De Bilt (38%). Relatief weinig 55-plussers wonen in Utrecht (19%), Amersfoort en Renswoude (27%).
Bron: CBS (2020); 54 procent van de 55-plussers geniet van ouder worden.
Gemeente | Aantal 55+ absoluut | Percentage 55+ per gemeente |
---|---|---|
Amersfoort |
42.358 |
27% |
Baarn |
9.445 |
38% |
De Bilt |
16.463 |
38% |
Bunnik |
5.590 |
37% |
Bunschoten |
5.947 |
28% |
Eemnes |
3.235 |
35% |
Houten |
15.075 |
30% |
IJsselstein |
10.514 |
31% |
Leusden |
11.043 |
37% |
Lopik |
4.443 |
31% |
Montfoort |
4.519 |
32% |
Nieuwegein |
21.398 |
34% |
Oudewater |
3.408 |
33% |
Renswoude |
1.399 |
27% |
Rhenen |
6.803 |
34% |
De Ronde Venen |
15.724 |
36% |
Soest |
16.891 |
37% |
Stichtse Vecht (v.a. 2011) |
22.355 |
35% |
Utrecht |
67.689 |
19% |
Utrechtse Heuvelrug |
19.277 |
39% |
Veenendaal |
19.776 |
30% |
Vijfheerenlanden |
18.370 |
33% |
Wijk bij Duurstede |
8.501 |
36% |
Woerden |
16.534 |
32% |
Woudenberg |
4.100 |
31% |
Zeist |
21.517 |
34% |
Totaal |
392.374 |
29% |
Bron: CBS
Relatief meer 65 plussers ervaren hun gezondheid als goed tot zeer goed
In 2020 geeft gemiddeld 79,1% van de volwassenen van 18 jaar en ouder in Nederland aan, dat zij hun eigen gezondheid als (zeer) goed ervaren. Ervaren gezondheid wordt ook wel subjectieve gezondheid of gezondheidsbeleving genoemd. In de GGD regio Utrecht ligt het gemiddelde op 81,1%. Dit aandeel ligt hoger dan in 2016, toen gemiddeld 77,5% van de inwoners aangaf zijn eigen gezondheid als (zeer) goed te ervaren. Binnen de GGD regio Utrecht varieert het percentage van 75,9% (in Nieuwegein) tot 85% (in de Ronde Venen).
Kijkend naar de groep 65-plussers, valt op dat het aandeel inwoners dat zijn of haar gezondheid als (zeer) goed ervaart, gemiddeld relatief lager ligt dan bij de groep van 18 tot 65 jaar. Wel is hier ook een stijging te zien ten opzichte van 2016. In de gemeente Utrecht is het aandeel inwoners van 65 jaar en ouder dat zijn of haar gezondheid als (zeer) goed ervaart, het laagst, al is het aandeel sinds 2016 wel toegenomen (van 51% in 2016 naar 60% in 2020).
Gemeente | Ervaren gezondheid (goed/zeer goed) 18 tot 65 jaar in % | Ervaren gezondheid (goed/zeer goed) 65 jaar of ouder in % |
---|---|---|
Amersfoort |
83,3 |
69,6 |
Baarn |
82,8 |
76,0 |
Bunnik |
88,7 |
73,7 |
Bunschoten |
83,7 |
72,5 |
De Bilt |
84,3 |
71,0 |
De Ronde Venen |
88,8 |
74,2 |
Eemnes |
84,9 |
74,7 |
Houten |
82,1 |
70,1 |
IJsselstein |
81,1 |
65,4 |
Leusden |
85,8 |
73,6 |
Lopik |
85,8 |
66,7 |
Montfoort |
87,6 |
72,5 |
Nieuwegein |
79,3 |
65,9 |
Oudewater |
83,1 |
71,4 |
Renswoude |
88,2 |
68,2 |
Rhenen |
83,9 |
69,7 |
Soest |
85,4 |
72,7 |
Stichtse Vecht |
83,8 |
68,4 |
Utrecht (gemeente) |
86,5 |
59,8 |
Utrechtse Heuvelrug |
87,0 |
72,5 |
Veenendaal |
80,7 |
68,8 |
Vijfheerenlanden |
81,8 |
66,6 |
Wijk bij Duurstede |
83,4 |
70,9 |
Woerden |
84,3 |
70,3 |
Woudenberg |
85,1 |
74,9 |
Zeist |
82,6 |
69,5 |
Bron: Gezondheidsmonitor Volwassenen en Ouderen 2020, GGD’en, CBS en RIVM
Sociale Kracht Monitor
Nieuwegein scoort relatief minder gunstig
De Sociale Kracht Monitor (SKM) meet op basis van representatieve enquêtes de mate waarin inwoners tevreden zijn over diverse aspecten van hun leefsituatie en leefomgeving. In de afgelopen jaren hebben negen gemeenten uit de provincie Utrecht dit onderzoeksinstrument gebruikt. De deelgebieden waarop inwoners bevraagd worden zijn: zelfredzaamheid, participatie, mate van eenzaamheid, financiële zelfredzaamheid, sociale samenhang in de buurt, leefbaarheidsbeleving en veiligheidsbeleving. Tezamen vormen de uitkomsten op deze gebieden een maat voor ‘sociale kracht’. Gemiddeld is de sociale kracht in de deelnemende gemeenten in de periode 2019-2020 7,5. Ondergemiddeld scoren in deze periode de gemeenten Nieuwegein (7,3) en Vijfheerenlanden (7,4).
Gemeente | 2017 | 2018 | 2019 | 2020 |
---|---|---|---|---|
De Bilt |
7,6 |
-- |
7,7 |
-- |
De Ronde Venen |
-- |
7,4 |
-- |
7,7 |
Houten |
-- |
7,8 |
7,7 |
7,7 |
Nieuwegein |
-- |
7,2 |
-- |
7,3 |
IJsselstein |
7,4 |
-- |
7,5 |
-- |
Zeist |
7,4 |
-- |
7,5 |
-- |
Woerden |
-- |
7,6 |
-- |
7,6 |
Stichtse Vecht |
-- |
7,5 |
-- |
7,6 |
Vijfheerenlanden |
-- |
7,2 |
-- |
7,4 |
Regio Utrecht (*) |
|
7,5 |
|
7,5 |
Bron: Dimensus (2021) (*) Op basis van deelnemende gemeenten SKM
Uitkomsten zelfredzaamheid
De Sociale Kracht Monitor (SKM) meet op basis van representatieve enquêtes de mate waarin inwoners tevreden zijn over diverse aspecten van hun leefsituatie en leefomgeving. Zelfredzaamheid wordt hierbinnen gemeten op basis van vragen over kunnen zorgen voor zichzelf (boodschappen doen, administratie voeren), zelforganiserend vermogen (kunnen terugvallen op hulp van familie, hulp kunnen regelen), en weerbaarheid (van slag zijn als iets tegenzit, de draad makkelijk kunnen oppakken). Gemiddeld scoren de deelnemende gemeenten in 2019-2020 een 8,2 op al deze aspecten. De gemeente Nieuwegein scoort iets benedengemiddeld met een 8,1.
Gemeente | 2017 | 2018 | 2019 | 2020 |
---|---|---|---|---|
De Bilt |
8,4 |
|
8,3 |
|
De Ronde Venen |
|
8,1 |
|
8,3 |
Houten |
|
8,2 |
8,2 |
8,2 |
Nieuwegein |
|
8,2 |
|
8,1 |
IJsselstein |
8,3 |
|
8,2 |
|
Zeist |
8,2 |
|
8,3 |
|
Woerden |
|
8,4 |
|
8,3 |
Stichtse Vecht |
|
8,3 |
|
8,3 |
Vijfheerenlanden |
|
8,0 |
|
8,2 |
Regio Utrecht (*) |
|
8,2 |
|
8,2 |
Bron: Dimensus (2021) (*) Op basis van deelnemende gemeenten SKM
In de databank vindt u onder andere de indicatoren:
- Levensverwachting bij geboorte
- % inwoners één of meer langdurige ziekte(n) of aandoeningen (langer dan 6 maanden) 19+/ 18-64 / 65+
- % inwoners dat voldoet aan beweegnorm
- % inwoners met (zeer) goede gezondheid 19-65 jaar / 65+
- % inwoners met overgewicht
- % 19-65 jarigen / 65 plussers met hoog risico op angst of depressie
- % inwoners dat bezoek bracht aan RIAGG/GGZ 19-65 jaar / 65+
- % inw met lichamelijke beperking 65+
- % kinderen met handicap
- % rookt 19-65 jr / 65+
- % Overmatige drinker 19-65 jr / 65+
- Tevredenheid gezondheidsvoorzieningen in de buurt
- % (zeer) tevreden over welzijnsvoorzieningen in de buurt
- Stapeling gebruik voorzieningen in sociaal domein
- % huishoudens dat maatwerkvoorzieningen wmo ontvangt
- % huishoudens zonder voorzieningen
- Personen 75 jaar en ouder wonend in een instelling
Meer weten?
www.volksgezondheidsmonitor.nl
www.volksgezondheidenzorg.info
Dashboard gezondheid in sociaal domein
Verwey Jonker Instituut. 2018. Succesvol combineren van armoede- en gezondheidsbeleid