Kinderen en jeugd

Extra zorg om de positie van jeugdigen in ggz

De inspectie Gezondheid en Jeugd maakt in een rapport uit het voorjaar van 2021 haar ernstige zorgen kenbaar over de positie van jeugdigen in de ggz. De zorgen hebben een tweeledig karakter: enerzijds verwacht men dat de complexe en chronische problematiek onder jongeren groter en ernstiger zal worden - tot mogelijk twee jaar na de pandemie. Hierbij moet gedacht worden aan suïcidaliteit, gedragsproblematiek, middelenafhankelijkheid, eetstoornissen en zelfbeschadiging. Als jeugdigen niet met hulp starten terwijl ze dit wel nodig hebben, kan hun problematiek verergeren of zelfs chronisch worden. Het risico bestaat dat lichtere problematiek verzwaart waardoor op een later moment zwaardere hulp nodig zal zijn. Anderzijds is er zorg of men deze toegenomen druk op de specialistische jeugd-ggz wel aankan. Instellingen hebben volgens de inspectie onvoldoende personeel en financiële middelen om aan de complexe hulpvragen te kunnen voldoen en er spelen overkoepelende problemen die een structurele bovenregionale aanpak vragen. De rijksoverheid heeft in april 2020 50 miljoen euro vrijgemaakt om de beschikbaarheid van de acute jeugd-ggz tijdelijk te vergroten en zo de druk op deze specialistische vorm van jeugdzorg te verminderen. Met dit extra geld kunnen de instellingen die de zwaarste en meest acute zorg moeten vormgeven extra investeren in teams en afdelingen die deze zorg leveren. In totaal heeft het kabinet 613 miljoen euro beschikbaar gesteld aan gemeenten voor het aanpakken van de acute problematiek in de jeugdzorg. De 50 miljoen voor de acute jeugd-ggz is hier een onderdeel van.

Bron: Maatschappelijke impact van de coronapandemie in de provincie Utrecht. Een tussenstand. (Oktober 2021)

Kleiner behuisden in het nadeel en nieuwe gezinsdynamieken

Door lockdown-maatregelen zijn veel mensen meer afhankelijk geworden van de beschikbare ruimte direct in en om het huis. Een gebrek aan ruimte heeft voor velen ernstige consequenties, zoals meer geluidshinder en toegenomen stress in gezinssituaties. Dit geldt met name voor mensen die in kleinere woningen leven of in wijken met weinig groene ruimte voor ontmoeten en recreëren. Het verplichte dicht op elkaar leven en het minder makkelijk bezoek kunnen ontvangen of zelf op bezoek gaan, levert ook nieuwe gezinsdynamieken op. Uit in Utrecht opgezet onderzoek naar de effecten van de pandemie op het gezinsleven, komt het grote belang van informele steun naar voren. Wat gebeurt er allemaal als de vanzelfsprekende aanwezigheid en steun van bijvoorbeeld opa’s en oma’s wegvalt in een gezin? Het onderzoek laat zien dat de gevolgen van de coronamaatregelen op dat gebied niet gelijk verdeeld zijn over alle gezinnen. Het heeft grotere consequenties voor onder meer alleenstaande ouders en gezinnen met extra zorgtaken. Doordat de balans in het wel-niet samenzijn binnen het gezin door de lockdowns verstoord is geraakt, gaan zich nieuwe dynamieken ontwikkelen, die gunstig kunnen zijn (zoals meer naar elkaar toegroeien, meer samen ondernemen), maar ook zeer ongunstig kunnen uitpakken. Hierbij kan onder andere gedacht worden aan een groter risico op kindermishandeling.  Onderzoek vanuit de universiteit Leiden laat zien dat er tijdens de eerste lockdown sprake is geweest van een stijging van het aantal slachtoffers op dit gebied. Dit komt met name door een toename van de mate waarin emotionele verwaarlozing heeft plaatsgevonden in gezinnen. Hier gaat het vooral om verwaarlozing van onderwijs en het getuige zijn van huiselijk geweld. Vooral gezinnen met kinderen over wie al zorgen bestonden lijken kwetsbaar.

Bron: Maatschappelijke impact van de coronapandemie in de provincie Utrecht. Een tussenstand. (Oktober 2021)

Niet fysiek naar school kunnen: ook grote impact op sociale ontwikkeling jeugdigen

Niet naar school of opleiding kunnen heeft niet alleen gevolgen voor de leerprestaties en cognitieve ontwikkeling van kinderen en jeugdigen en studenten, maar vooral ook voor de sociale ontwikkeling. School en opleiding zijn belangrijk voor de sociale aspecten van ieders ontwikkeling: gezelligheid vinden bij elkaar, steun krijgen, je opgenomen voelen in een gemeenschap die los staat van het leven thuis, experimenteren met het aangaan van vriendschappen en dergelijke. Alhoewel er zeker kinderen en jeugdigen zijn die zich goed gevoeld hebben bij het thuis onderwijs volgen, is het aannemelijk om er van uit te gaan dat het niet fysiek naar school of opleiding kunnen gaan ook leidt tot grotere verschillen in ontwikkeling, gezondheid en welzijn van bepaalde groepen. Dit kan ook in de toekomst nog verderstrekkende gevolgen hebben. Onderzoek onder Utrechtse mbo-studenten laat zien dat tussen najaar 2019 en najaar 2020, velen te maken kregen met een toename aan sociale problemen en afname van positieve gevoelens over de toekomst. De studenten zijn niet alleen bezorgd over zichzelf wat betreft het oplopen van studievertraging en/of een coronabesmetting, maar ook vaak bang dat familieleden besmet kunnen raken met het coronavirus.

Bron: Maatschappelijke impact van de coronapandemie in de provincie Utrecht. Een tussenstand. (Oktober 2021)

Totaal aantal jongeren met jeugdzorg in provincie Utrecht, naar leeftijd en soort zorg (1^e halfjaar 2020)

Bron: CBS

Aandeel jongeren met jeugdzorg naar leeftijd en provincie (2020)

Bron: CBS

37% van de ambulante jeugdhulp aangeboden door wijkteams

Jeugdhulp is de hulp en zorg aan jongeren en hun ouders bij psychische, psychosociale – en/of gedragsproblemen, een verstandelijke beperking van de jongere of opvoedingsproblemen van de ouders. Deze zorg wordt grotendeels in natura verleend, wat betekent dat de zorg rechtstreeks vergoed wordt door de gemeente. Ouders kunnen ook gebruik maken van een zogenaamd persoonsgebonden budget (PGB). Ze ontvangen dan een geldbedrag waarmee ze zelf zorg kunnen inkopen. Jeugdhulp wordt daarnaast ook onderscheiden naar ‘zonder verblijf’ en ‘met verblijf’. Bij jeugdhulp zonder verblijf gaat het om zorg die ambulant (aan huis op ter plaatse van de zorgverlener) verleend wordt. Jeugdhulp met verblijf vindt plaats in een klinische setting of in pleegzorg.

Voor de jeugdhulp in de provincie Utrecht, kunnen de volgende conclusies worden getrokken betreffende het eerste halfjaar van 2020:

• In totaal wordt er voor 28.885 jeugdigen en hun families jeugdhulp aangeboden.
• 99% van de ouders met jeugdhulp ontvangt deze in natura, 3% ontvangt de jeugdhulp (ook) in de vorm van een PGB.
• 94% van de ouders met jeugdhulp ontvangt deze ‘zonder verblijf’ (n= 27.245), 8% ontvangt deze (ook) ‘met verblijf’ (n=2.235)
• Van de aangeboden jeugdhulp zonder verblijf, wordt dit 10.170 keer aangeboden vanuit het wijkteam. Dit komt overeen met 37%.
• Bij jeugdhulp met verblijf gaat het 1.430 keer om pleegzorg (64%).

Bron: CBS

Totaal aantal jongeren met jeugdhulp in provincie Utrecht, naar leeftijd en soort zorg (1^e halfjaar 2020)

Bron: CBS

Ruim 3.000 jeugdigen in provincie Utrecht hebben te maken met jeugdbeschermingstraject (2019)

Een jeugdbeschermingstraject is een maatregel die een rechter dwingend oplegt om bedreigingen voor de veiligheid en ontwikkeling van kinderen op te heffen. Een kind of jongere wordt ofwel onder toezicht gesteld, ofwel onder voogdij geplaatst. Bij een ondertoezichtstelling wordt een gezinsvoogd (vanuit een gecertificeerde instelling) toegewezen aan het gezin en kan het kind in principe thuis blijven wonen. Het gezag van de ouders wordt gedeeltelijk ingeperkt. Bij een voogdij-maatregel wordt het gezag van ouders beëindigd en overgedragen aan een instelling of pleegouder als voogd. Het kind wordt dan opgevoed in een pleeggezin of tehuis.

In 2019 zijn er in de provincie Utrecht 3.090 kinderen of jongeren, die te maken hebben met een jeugdbeschermingstraject. Voor 2.285 kinderen of jongeren gaat het om een ondertoezichtstelling, voor 805 om een voogdijmaatregel.

Bron: CBS

Jeugdbeschermingstrajecten provincie Utrecht naar gemeente (2017-2020)

. betekent dat het cijfer onbekend is bij CBS, onvoldoende betrouwbaar of geheim

Bron: CBS

Eerste helft van 2020, 485 jongeren in een reclasseringstraject

Bij jeugdreclassering gaat het om een combinatie van begeleiding en controle voor jongeren vanaf 12 jaar, die voor hun 18^e verjaardag met de politie of leerplichtambtenaar in aanraking zijn geweest en een proces-verbaal hebben gekregen. De jongere krijgt op maat gesneden begeleiding van een jeugdreclasseringsmedewerker om te voorkomen dat hij of zij opnieuw de fout in gaat. De maatregel kan worden opgelegd door een kinderrechter of officier van Justitie maar kan ook op initiatief van de Raad voor de Kinderbescherming in het vrijwillige kader worden opgestart.

In de eerste helft van 2020 zijn er in totaal in de provincie Utrecht 485 jongeren in een reclasseringstraject. Ongeveer de helft van de jongeren (n=245) is in de leeftijd van 12 tot en met 17 jaar. Het andere deel (n=235) is tussen de 18 en 23 jaar. Het grootste deel van de jeugdreclasseringstrajecten (91%) vindt verplicht plaats in het gedwongen kader.

Bron: CBS