Landelijk heeft ongeveer 14% van de kinderen die geboren worden (in 2017 waren dat er ruim 167.000) geen goede start. De gezondheid van een kind voor, tijdens en na de geboorte blijkt een goede voorspeller te zijn van problemen – zowel fysiek als mentaal – op latere leeftijd. De landelijke overheid is met het actieprogramma ‘Kansrijke start’ gestart en roept met name gemeenten op meer en kwalitatief betere aandacht te besteden aan de sociale, mentale en fysieke omstandigheden van (aanstaande) kwetsbare gezinnen. De Gezondheidsraad stelt dat een kansrijke start bestaat uit een gezonde zwangerschap, zo min mogelijk negatieve jeugdervaringen en dat ouders in staat zijn om sensitief te reageren op het kind. Daarom moeten volgens haar met name kwetsbare ouders passende ondersteuning krijgen, gericht op het wegnemen van stress en op het bevorderen van sensitief ouderschap1.
In de hele provincie Utrecht is de vaccinatiegraad DKTP onder zuigelingen aan het teruglopen. In 2012 was gemiddeld 95,0% van de zuigelingen hiertegen ingeënt, in 2018 is dat 92,5%. Gemeenten met een relatief hoge vaccinatiegraad op dit gebied zijn in 2018 Houten (97,3%) en IJsselstein (96,5%). Gemeenten met relatief lage vaccinatiegraad zijn Rhenen (72,2%) en Renswoude (75,8%). De GGD regio Utrecht pleit voor voldoende vaccinatie om uitbraken van ziekten als Difterie, Kinkhoest, Tetanus, Polio en sinds 2011 ook Hepatitis-B te voorkomen.2
| 2012 | 2015 | 2018 | |
|---|---|---|---|
| Amersfoort | 95,0% | 95,7% | 93,5% |
| Baarn | 95,0% | 96,7% | 94,0% |
| Bunnik | 97,5% | 92,1% | 92,3% |
| Bunschoten | 97,0% | 97,7% | 92,8% |
| De Bilt | 91,5% | 91,6% | 92,6% |
| De Ronde Venen | 96,5% | 95,4% | 94,5% |
| Eemnes | 94,3% | 94,7% | 88,8% |
| Houten | 97,0% | 97,0% | 97,3% |
| IJsselstein | 97,1% | 96,4% | 96,5% |
| Leusden | 97,2% | 95,0% | 93,5% |
| Lopik | 97,7% | 93,3% | 96,3% |
| Montfoort | 92,5% | 91,3% | 87,3% |
| Nieuwegein | 97,2% | 96,9% | 94,6% |
| Oudewater | 97,8% | 96,5% | 89,2% |
| Renswoude | 78,4% | 75,3% | 75,8% |
| Rhenen | 81,1% | 75,4% | 72,2% |
| Soest | 93,0% | 95,3% | 91,0% |
| Stichtse Vecht | 95,3% | 95,5% | 95,2% |
| Utrecht | 96,2% | 95,6% | 92,7% |
| Utrechtse Heuvelrug | 90,2% | 89,4% | 86,1% |
| Veenendaal | 89,2% | 88,4% | 88,0% |
| Vianen | 95,2% | 96,5% | 90,1% |
| Wijk bij Duurstede | 94,6% | 89,9% | 94,8% |
| Woerden | 97,4% | 97,9% | 96,5% |
| Woudenberg | 88,8% | 87,6% | 86,3% |
| Zeist | 96,8% | 94,9% | 93,4% |
| Provincie Utrecht | 95,0% | 94,1% | 92,5% |
| Nederland | 95,4% | 94,8% | 92,6% |
Bron: GGD regio Utrecht
Een groene leefomgeving is volgens GGD-deskundigen van groot belang voor de ontwikkeling van kinderen. Enerzijds omdat kinderen vaker en langer buiten spelen als er groen en natuurlijke speelplaatsen in de buurt zijn en jongeren in de leeftijd tussen de 12-17 jaar vaker voldoen aan de beweegnorm als er meer groen in hun woonomgeving is (GGD Hollands Midden). Anderzijds biedt groen in de directe omgeving van kinderen ook mogelijkheden om hen vertrouwd te maken met de waarden van natuur en duurzaamheid.
Uitkomsten uit onderzoek onder 5.504 leerlingen van groep 7 van 239 scholen in de provincie Utrecht laten zien dat meisjes minder weerbaar zijn dan jongens. Een goede weerbaarheid bij kinderen versterkt volgens de GGD regio Utrecht (GGD REGIO UTRECHT) de kans op psychosociale problemen en daarmee de behoefte aan (jeugd)zorg. Daarnaast kan versterking van de weerbaarheid van kinderen een positief effect hebben op hun leefstijl en gezondheid als ze wat ouder zijn, bijvoorbeeld doordat ze niet gaan roken of (minder) alcohol gebruiken. Volgens de GGD REGIO UTRECHT doen zich onder meisjes ook verschillen voor per subregio; in de regio West Utrecht is de groep ‘verminderd weerbare’ meisjes het grootst (15,5%) en in Eemland het kleinst (9,3%).3
De Raad voor Volksgezondheid en Samenleving (RVS) stelt in een rapport uit 2018 dat het leven van veel jongvolwassenen tegenwoordig in het teken staat van voldoen aan hoge verwachtingen. Het halen van goede cijfers, het opbouwen van een cv en een flitsende carrièrestart en een rijk sociaal leven. Het oplossen van de individuele problemen die jongeren daarbij tegenkomen wordt volgens de Raad al snel vertaald naar het aanbieden van yoga, mindfulness, psychische begeleiding of medicatie binnen het medische circuit. Dit kan voor individuen van waarde zijn, zo stelt de Raad, toch kan zo’n eenzijdige focus ook leiden tot ongewenste medicalisering van gevoelens die eigenlijk normaal zijn voor de levensfase waarin de jongvolwassene zich bevindt. Zij stelt dan ook dat de diversiteit tussen jongvolwassenen nu nog te veel miskend wordt door knellende maatschappelijke verwachtingen en eenzijdige maatstaven. De Raad adviseert om bij kinderen en jongeren het aanleren van vaardigheden om zich bewust te verhouden tot externe verwachtingen te faciliteren, hen beter leren eigen keuzes te maken en grenzen te stellen. Verschillen moeten beter gewaardeerd worden.4
In de periode 2015-2017 bleek 8% van de 12- tot 25 jarigen in ons land psychisch ongezond te zijn. Dit stelt het CBS vast op basis van vragen die zij aan jongeren stelden. Tien jaar eerder was dit nog 7%.5 Volgens het CBS hebben momenteel landelijk ruim 400.000 jongeren te maken met jeugdzorg ((specialistische) jeugdhulp, jeugdbescherming en jeugdreclassering). Dit komt overeen met ongeveer 1 op de 9 jongeren. Met name het aantal jongeren dat geholpen is door een sociaal wijkteam is gegroeid van 36.500 in 2015 naar bijna 82.000 in 2017.6
De rol van gemeenten is sinds de komst van de Jeugdwet in 2015 sterk verzwaard. De Jeugdwet moet er voor zorgen dat alle kinderen en jongeren in de gemeente gezond, kansrijk en veilig kunnen opgroeien. De gemeente is verantwoordelijk voor de uitvoering van de Jeugdwet en moet zorgen voor passende basisvoorzieningen, preventieve programma’s, eerstelijnsvoorzieningen en gespecialiseerde hulp. Jeugdhulp bestaat uit ambulante hulp (door een sociaal wijkteam), pleegzorg, jeugdzorg-plus (hulp voor jongeren met ernstige problemen), hulp in een instelling voor jeugd- en opvoedhulp, jeugd-ggz, jeugdzorg voor kinderen met een verstandelijke beperking en ondertoezichtstelling, voogdij en jeugdbescherming.7
1 Ministerie van VWS (2018); Actieprogramma kansrijke start.
2 Bron: GGD regio Utrecht.
3 GGD regio Utrecht; Weerbaarheid basisschool regio Utrecht.
4 Raad voor Volksgezondheid en samenleving (RVS) (2018); Maatschappelijke verwachtingen en mentale druk onder jongvolwassenen.
5 CBS (2018); Websitebericht: ‘1 op de 12 jongeren is psychisch ongezond’. (6 nov. 2018)
6 NJI (2018); Veelgestelde vragen over de jeugdsector. Handreiking voor nieuwe raadsleden en wethouders.
7 NJI (2018); Veelgestelde vragen over de jeugdsector. Handreiking voor nieuwe raadsleden en wethouders.