Luchtverontreiniging en geluidsoverlast behoren in Nederland tot de top drie van veroorzakers van gezondheidsverlies1. Luchtverontreiniging treft ons allemaal; het blijft niet hangen bij de bron, maar wordt door de wind verdund en verspreid. Het is iets dat we gezamenlijk veroorzaken en waar we collectief schade van ondervinden. Bijna overal in de provincie Utrecht liggen de concentraties onder de wettelijke normen, maar zelfs onder die normen zijn er nog steeds gezondheidseffecten2. Ook geluidsoverlast kan een belangrijke oorzaak zijn van gezondheidsverlies. De provincie Utrecht wordt steeds voller en drukker en daardoor ook lawaaiiger. Mensen kunnen last krijgen van stress, slaapverstoring en ze kunnen hart- en vaatziekten ontwikkelen. Geluid dreigt volgens sommige deskundigen het grootste milieuprobleem voor de gezondheid te worden3. Het wordt door velen steeds belangrijker gevonden om bij gebiedsontwikkelingen ook de potentiële geluidproblematiek mee te laten wegen.
| Gemiddelde NO2 concentratie per woning (μg/m3) | Gemiddelde PM10 concentratie per woning incl. zeezout) (μg/m3) | |
|---|---|---|
| Zuid-Holland | 23,9 | 19,1 |
| Utrecht | 21,4 | 19 |
| Noord-Brabant | 21,3 | 18,7 |
| Noord-Holland | 20,5 | 18,4 |
| Limburg | 18,9 | 17,8 |
| Gelderland | 18,5 | 18,1 |
| Zeeland | 16,8 | 16,5 |
| Flevoland | 15,5 | 16,4 |
| Overijssel | 15,3 | 16,6 |
| Groningen | 12 | 14,2 |
| Drenthe | 11,8 | 14,6 |
| Friesland | 10,7 | 14,2 |
Bron: Monitoringsrapportage NSL 2017; RIVM.
Afhankelijk van de herkomst van het fijnstof (bijvoorbeeld van veehouderijen of wegverkeer) kunnen gezondheidseffecten variëren van een toename van luchtwegklachten en -ontstekingen tot longfunctievermindering, hart- en vaatziekten en vervroegd overlijden. In vrijwel de gehele provincie Utrecht wordt inmiddels voldaan aan de Europese normen. Het gezondheidsverlies is grotendeels het gevolg van de blootstelling van iedereen aan een luchtkwaliteit die beter is dan de normkwaliteit.
Zowel wat betreft fijnstof als stikstofdioxide heeft de provincie Utrecht, na Zuid-Holland, de hoogste gemiddelde bevolkingsblootstelling in 2017. Voor zeer fijnstof wordt nergens in de provincie de advieswaarde van de WHO voldaan, wel aan de EU norm. Als we kijken naar de gemeenten afzonderlijk dan zien ze dat in de gemeenten Renswoude en Utrecht in 2017 ongeveer twee derde van de huizen op een plek stond waar de WHO advieswaarde voor fijnstof (PM10) wordt overschreden. In Veenendaal, Amersfoort en Nieuwegein is dat percentage ook boven de 10% en in de overige gemeente er onder. De verwachting voor 20204 is dat dit in bijna alle gemeenten van de provincie gaat dalen. De gemeenten Utrecht en Nieuwegein zitten bij alle vier de stoffen (PM2,5, PM10, EC en NO2) in de top3 van gemiddeld hoogste concentraties. De gemeenten De Ronde Venen en Eemnes zijn in Utrecht het schoonste wat betreft fijnstof en Utrechtse Heuvelrug en Renswoude zijn het schoonste wat betreft roet (EC) en NO2 (stikstofdioxide).
Ook geluidbelasting kan zorgen voor gezondheidseffecten. De blootstelling aan geluid kan ernstige hinder en slaapverstoring veroorzaken. Bij hogere geluidniveaus kan het risico op hart- en vaatziekten toenemen. Ook de leerprestaties van kinderen kunnen negatief beïnvloed worden door te hoge geluidbelasting.5 In de provincie Utrecht is het aandeel 19+ jarigen dat ernstige geluidshinder ervaart (overlast van alle wegen, vliegverkeer, treinen, brommers, buren en bedrijven/industrie) 19,3%. Dit verschilt sterk tussen de verschillende gemeenten van Renswoude (7,6%) tot gemeente Utrecht (27,5%). Wegverkeer veroorzaakt de meeste geluidhinder. Die wordt door 8,6% van alle Utrechters als ernstig ervaren. Ook hierin scoort de gemeente Utrecht het hoogste (12,9%) en in de gemeenten Eemnes (11,2%) en voormalig Vianen (10,2%) hebben ook ruim één op de tien mensen last van het verkeer.6
1 Het betreft hier het deel dat te beïnvloeden is met preventief beleid (totaal ca. 40%. Denk aan roken, overgewicht, arbeidsomstandigheden, weinig bewegen e.d.). Het overige deel is ziektelast door genetische verschillen of is niet te verklaren (60%).
2 Bron: https://www.provincie-utrecht.nl/onderwerpen/alle-onderwerpen/schone-luc.... Ook: RIVM.
3 Bron: http://www.dekennisvannu.nl.
4 Bron: RIVM.
5 Bron: RIVM.
6 Bron: GGD regio Utrecht. Overigens zijn de jaartallen die hier gebruikt worden van het verslagjaar.