Hernieuwbare energie

Het energiegebruik dat van oudsher overwegend gebaseerd was op fossiele brandstoffen, heeft veel welvaart gebracht. De nadelen van dit gebruik worden echter steeds duidelijker. Klimaatverandering, luchtverontreiniging en de afhankelijkheid van soms politiek instabiele regio’s hebben een grote impact op gezondheid en veiligheid. Het streven naar energiebesparing en de productie van duurzame energie vormt een belangrijk maatschappelijk transitieproces. Belangrijke duurzame energiebronnen zijn momenteel:

• Zonne-energie: direct op te vangen via zonnepanelen (ook wel: PV-systemen) die tegenwoordig op vrijwel ieder oppervlak kunnen worden aangebracht. 
• Windenergie: een grote windturbine (150-250m hoog) wekt relatief veel groene stroom op, maar ook kleine turbines (15m) en zelfs nokturbines op daken doen hun intrede. 
• Aardwarmte: deze is in ondiepe of (ultra)diepe vorm als schone energiebron beschikbaar. 
• Waterkracht: ook stromend water kan een bron van duurzame energie zijn. Anders dan in landen met veel hoogteverschil (Noorwegen, Zwitserland) is het potentieel in Nederland echter heel beperkt.
• Aquathermie: thermische energie uit oppervlaktewater, afvalwater, drinkwater en rioolwater.
• Biomassa: planten en bomen slaan energie op die wij door verbranding of vergisting weer kunnen gebruiken. Groeit er (uiteindelijk) net zoveel biomassa weer aan als wat we oogsten, dan is het in principe klimaatneutraal. 

In steeds meer huishoudens wordt eigen energie opgewekt of worden energiebesparende maatregelen toegepast. In toenemende mate maken bewoners gebruik van zonnepanelen, zoeken ze alternatieven voor aardgas en kiezen ze voor verwarming door middel van warmtepompen.

Vermogen geregistreerde PV-panelen woningen  2012-2017 (kW piek)

^{Bron: CBS o.b.v. gegevens uit diverse PV-registraties.}

Het percentage hernieuwbare energie in Utrecht is tussen 2014 en 2016 gelijk gebleven op 3,2%

In de provincie Utrecht is het percentage hernieuwbare energie in de periode 2014 - 2016 gelijk gebleven op 3,2%.  Hernieuwbare energie is energie die wordt opgewekt door onder andere wind, zon, afvalverbrandingsinstallaties, biogas en waterkracht. Het landelijk gemiddelde van het percentage hernieuwbare energie is in deze periode gestegen van 5,6% naar 5,9%. Er zijn grote verschillen tussen de provincies: Flevoland produceert in 2016 relatief de meeste hernieuwbare energie (24,5%) gevolgd door Groningen (10,0%). Ook in Zeeland (3,1%), Limburg (3,7%) en Zuid-Holland (3,7%) zijn de percentages relatief laag. Binnen de Provincie scoren de gemeenten Lopik (6,6%), Utrechtse Heuvelrug (5,0%) en Houten (4,6%) het hoogste en Bunschoten (1,4%), IJsselstein (1,5%) en Utrecht en Woerden (beide 1,9%) het laagste.¹  

Windturbines in Nieuwegein, Vianen (voormalig), Houten, Lopik en De Ronde Venen

Eind 2017 waren in Nederland  2.285 windturbines opgesteld (op land en offshore). Het grootste aandeel staat in Flevoland, Noord Holland en Friesland. In de provincie Utrecht stonden in 2017 16 turbines; 0,7% van het totaal aantal in Nederland. Hiermee is er 34 MW aan opgesteld vermogen in de provincie gerealiseerd. De turbines staan in Nieuwegein (5 met 10 MW), Vianen (voormalig) (3 met 9 MW), Houten (3 met 6 MW), Lopik (3 met 6 MW), en De Ronde Venen (2 met 3 MW).

Totale hoeveelheid zonnestroom in provincie Utrecht relatief laag

In 2010 was de gemiddeld opgewekte zonnestroom per inwoner in de provincie Utrecht 11 MJ. In 2017 is dit volume gestegen tot 318 MJ. Ondanks deze groei blijft de provincie Utrecht achter op provincies als Drenthe, Flevoland en Groningen, waar het gemiddelde per inwoner bijna drie keer zo hoog ligt. Kijken we naar verschillen binnen de provincie dan zien we dat in 2017 relatief veel zonnestroom wordt opgewekt in Eemnes (723 MJ/inw) en in Montfoort (696 MJ/inw) en relatief weinig in Zeist, Nieuwegein en Utrecht (iets boven de 200 MJ/inw), maar ook deze laatste drie gemeenten hebben in de laatste twee jaar een ruime verdubbeling gerealiseerd.

In 2030 is 500 kilometer gasleiding in de provincie verouderd 

Er ligt ruim 7.300 kilometer aan gasleidingen in de Pprovincie Utrecht (inclusief Vijfherenlanden). Hiervan is ruim 500 kilometer wegens ouderdom  (7%) te vervangen voor 2030, ongeveer 100 meter per werkdag. Eén derde van alle leidingen is ouder dan 30 jaar. Stedin laat met een open data kaart zien waar de komende jaren de gasleidingen moeten worden vervangen. Zo kunnen gemeenten, woningcorporaties en energiecollectieven zien wanneer natuurlijke momenten ontstaan om voor duurzame alternatieven te kiezen in plaats van aardgas. De opgave van te vervangen leidingen voor 2030 is het grootst in Amersfoort (133 km), Utrecht (91 km), Zeist (64 km) en Utrechtse Heuvelrug (62 km).

6,8% Utrechtse woningen heeft zonnepanelen

In 2017 heeft gemiddeld bijna 7,2% van de woningen in Nederland geregistreerde zonnepanelen. In de provincie Utrecht ligt dit cijfer iets lager, op 6,8%. De provincie Drenthe is koploper met 14,5% woningen met zonnepanelen. Sinds 2010 is het gemiddelde aantal gestegen. In Nederland waren in 2010 gemiddeld 0,7 adressen per 100 woningen met zonnepanelen, in de provincie Utrecht waren dit er 0,5. Binnen de Provincie Utrecht zijn in 2017 de gemeenten met een beduidend bovengemiddeld aandeel Eemnes (16,0%), Woudenberg (12,7%) en Bunnik (12,7%).

Opkomst circulaire economie

Het begrip circulaire economie staat voor het efficiënter gebruiken van grondstoffen ofwel voor het langer in de productieketen houden hiervan. Het doel is om het milieu  zoveel mogelijk te ontlasten. Internationaal worden de zes ‘R’s gebruikt om de circulaire activiteiten aan te duiden²:

• Refuse and rethink
• Reduce
• Reuse
• Repair en remanufacture
• Recycle
• Recover

Het Planbureau voor de leefomgeving (2019) constateert dat er de laatste jaren veel maatschappelijke aandacht is gegroeid voor circulaire economie, maar dat het tot dusver aan overzicht heeft ontbroken; wat wordt er precies ondernomen op dit vlak in Nederland. Het planbureau constateert dat er sprake is van een breed spectrum aan bedrijven en organisaties die bewust of onbewust bijdragen aan de circulaire economie, zoals het recyclen van afval, hergebruik van koelkasten, reparatie van fietsen, maar ook het verminderen van voedselverspilling en het vervangen van fossiele grondstoffen door restafval van biomassa³. In de regio Utrecht is de Alliantie Cirkelregio Utrecht actief op het gebied van circulaire economie, met daarin professionals vanuit verschillende partnerorganisaties.
 

^{1   Bron: Klimaatmonitor.
2   PBL (2019); Circulaire economie in kaart.
2   PBL (2019); Achtergrondrapport bij circulaire economie in kaart.}