In maart 2018 ging men naar de stembussen voor de gemeenteraadsverkiezingen. Het opkomstpercentage ligt in de provincie Utrecht met 60,23% hoger dan het landelijk gemiddelde van 54,97%. De opkomst voor de gemeenteraadsverkiezingen lag in Nieuwegein relatief laag (48,12%) en in Renswoude relatief hoog (74,36%). Volgens het SCP laten landelijk gezien, sommige vormen van politieke participatie in de afgelopen jaren een daling zien, maar zijn aan de andere kant Nederlanders vaker op internet politiek actief. Uit datzelfde onderzoek blijkt dat inwoners van kleine gemeenten gemiddeld meer politiek participeren dan inwoners van grote gemeenten.1
| Gemeenteraad 2014 | Gemeenteraad 2018 | Provinciale verkiezingen 2015 | Europees Parlement 2014 | |
|---|---|---|---|---|
| Amersfoort | 56,3 | 59,8 | 51,7 | 41,8 |
| Baarn | 60,4 | 61,3 | 54,1 | 45,7 |
| De Bilt | 65,9 | 66 | 61,2 | 51,1 |
| Bunnik | 63,3 | 66,7 | 63,2 | 52,8 |
| Bunschoten | 62,3 | 64,4 | 54,6 | 37 |
| Eemnes | 65 | 68 | 58,2 | 45,5 |
| Houten | 59,9 | 62,9 | 55 | 45,1 |
| Ijsselstein | 51,6 | 52,4 | 46,5 | 35,6 |
| Leusden | 61,2 | 65,7 | 59,8 | 48,2 |
| Lopik | 56,7 | 58,6 | 54,9 | 43,9 |
| Montfoort | 64,6 | 65,9 | 58,8 | 45,9 |
| Nieuwegein | 47,5 | 48,1 | 44,5 | 34,5 |
| Oudewater | 63,3 | 66 | 51,4 | 40,9 |
| Renswoude | 72,1 | 74,4 | 59,9 | 43,3 |
| Rhenen | 63,8 | 62,1 | 55,6 | 44,9 |
| De Ronde Venen | 60,3 | 60,3 | 55,4 | 43,3 |
| Soest | 58,8 | 60,4 | 54,8 | 44,4 |
| Stichtse Vecht | 55,9 | 57,4 | 52,8 | - |
| Utrecht (gemeente) | 54,2 | 59 | 48,8 | 41,1 |
| Utrechtse Heuvelrug | 63,7 | 63,6 | 60 | 49,4 |
| Veenendaal | 61,9 | 63,8 | 52,7 | 41,9 |
| Vianen (voormalig) | 52 | 48,2 | 37,7 | |
| Wijk bij Duurstede | 57,9 | 61,6 | 51,6 | 40,6 |
| Woerden | 61,8 | 63,7 | 56,1 | 44,7 |
| Woudenberg | 72,9 | 72,8 | 62,5 | 49,9 |
| Zeist | 56,8 | 58,6 | 54,4 | 45,8 |
| Nederland | 54 | 55 | 47,8 | 37,3 |
| Utrecht Provincie | 57,5 | 60,2 | 52,6 | 42,7 |
Bron: www.verkiezingsuitslagen.nl.
Gevoelens van onveiligheid kunnen voor een deel te maken hebben met de mate waarin mensen zich beschermd voelen door de rechtshandhaving. In 2018 heeft 55% (zeer) veel vertrouwen in die politie. Net als in 2016 heeft in 2018 44% (zeer) veel vertrouwen in de rechtspraak; dat is sinds 2010 niet zo hoog geweest. Niet iedereen heeft evenveel vertrouwen in politie en rechtspraak. De verschillen zijn veruit het grootst tussen opleidingsniveaus. Van de hogeropgeleiden had 66% in 2018 (zeer) veel vertrouwen in de politie, tegen 41% van de lageropgeleiden. Deze verschillen zijn extremer ten aanzien van de rechtspraak; 68% tegen 23%. Meer mannen dan vrouwen hebben (zeer) veel vertrouwen in de rechtspraak, maar de politie kan juist op meer vertrouwen van vrouwen rekenen. Met het stijgen van de leeftijd neemt het vertrouwen in de rechtspraak af en het wantrouwen toe; vooral onder 65-plussers is het vertrouwen laag. Tot slot hebben niet-westerse migranten minder vaak (zeer) veel vertrouwen in de politie.2
Het merendeel van de jongeren in Nederland heeft vertrouwen in de politie, het onderwijs en de politiek, waarbij het meeste vertrouwen het onderwijs geldt, gevolgd door de politie en daarna de politiek. Migratieachtergrond blijkt alleen voor vertrouwen in de politie een bepalende rol te spelen. Jongeren met een migratieachtergrond hebben relatief weinig vertrouwen in politie. Voor onderwijs en politiek zijn er geen verschillen tussen jongeren met of zonder migratie-achtergrond gevonden.3
Uit onderzoek van CBS4 blijkt dat het hebben van vertrouwen in de medemens verschilt tussen bevolkingsgroepen, waarbij vooral leeftijd en het opleidingsniveau onderscheidend zijn. Jongeren en hoger opgeleiden hebben doorgaans meer vertrouwen dan ouderen en lager opgeleiden. Van de 23 grootste gemeenten in Nederland is het vertrouwen in de medemens met 72% het hoogst bij de inwoners van Zwolle. De gemeente Utrecht komt op de tweede plaats met 70%, de gemeente Amersfoort op de zesde plaats met 64%. Gemiddeld in Nederland heeft 62% van de bevolking van 15 jaar en ouder vertrouwen in de medemens.
1 SCP (2015); De sociale staat van Nederland.
2 SCP (2018); De sociale staat van Nederland.
3 KIS (2018); Vertrouwen van jongeren in instituties. Onderzoek naar het vertrouwen van jongeren in politie, onderwijs en politiek.
4 CBS (2018); Meer vertrouwen in elkaar en instituties.